Dấu ấn học sinh Cao Bằng tại Giải vô địch thế giới robot VEX

Thành tích này không chỉ là niềm mơ ước của những đội đến từ các vùng khó khăn mà còn là mong muốn của hầu hết học sinh Việt Nam và cũng là minh chứng sống động cho tinh thần vượt khó vươn lên của học sinh vùng cao Việt Nam trong thời đại công nghệ, truyền cảm hứng cho cộng đồng khi Cao Bằng là một trong những tỉnh miền núi, biên giới, còn nhiều khó khăn.

Giấc mơ nối tiếp giấc mơ

Câu chuyện của Đội 11 bắt đầu từ năm 2022 khi cộng đồng STEM đón nhận thông tin lần đầu tiên Việt Nam sẽ cử đội tranh tài tại Giải vô địch thế giới robot VEX tại Hoa Kỳ vào năm 2023. Đội 11 được thành lập dưới sự dẫn dắt của cô giáo Đỗ Thị Hương Trà, ban đầu chỉ với mong muốn học hỏi, cọ xát với những thứ rất mới này.

Ngày ấy, trong “vòng khởi động”-Giải đấu giao hữu robotics cấp quốc gia sử dụng VEX IQ tháng 9-2022, chúng tôi nhớ mãi ánh mắt tràn đầy hứng khởi của các thành viên Đội 11. Khi ấy, Mông Đàm Dung Nguyên, một thành viên của đội, còn nói với tôi rằng: “Dù chưa có thành tích gì nhưng chúng em học hỏi được nhiều điều. Ở đây, em được gặp nhiều Bill Gates tương lai”. Vậy mà chỉ vài tháng sau, như một giấc mơ có thật, Đội 11 với 3 học sinh người Tày của Trường THPT Chuyên Cao Bằng đã “làm nên chuyện” ở Giải vô địch thế giới robot VEX năm 2023. Lần đầu tiên “đem chuông đi đánh xứ người”, tranh tài với hơn 3.000 đội thi đến từ hơn 60 quốc gia, Đội 11 cải thiện hơn 1.000 bậc, từ mức 1.187 trong bảng xếp hạng thành tích vươn lên vị trí 183 thế giới. Thành công này không chỉ là động lực mà còn là bước đệm để đội tự tin hướng tới đấu trường thế giới.

Đội 11 và các thầy cô tại Giải vô địch thế giới robot VEX năm 2025. Ảnh do Đội 11 cung cấp

Tiếp nối thành công năm 2023, năm 2024, Đội 11 tham dự với nội dung thách thức hơn, VEX V5 (loại robot khó và phức tạp hơn VEX IQ). Là đội VEX V5 đầu tiên của Việt Nam có tấm vé đến với Giải vô địch thế giới robot VEX rồi vượt qua nhiều đối thủ, Đội 11 xếp hạng 49/820 thế giới. Năm 2025, không chỉ giành giải rất quan trọng là Giải thưởng của Ban giám khảo bảng Kỹ thuật, Đội 11 còn giành Giải Thành tựu thúc đẩy giáo dục STEM. Đồng hành với đội cả 3 năm, cô Đỗ Thị Hương Trà cảm nhận sự tiến bộ rõ rệt của học sinh. Cô Trà cho biết: “Lúc đầu các em đều nhút nhát, tự ti, thiếu nhiều kỹ năng, nhưng theo thời gian, các em đã mạnh dạn hơn, biết kết hợp làm việc nhóm, lập luận logic, nói năng thuyết phục”.

Thành tích của đội đã góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trong cộng đồng robotics thế giới, khẳng định rằng học sinh Việt Nam hoàn toàn có thể cạnh tranh sòng phẳng với các cường quốc công nghệ. Từ một tỉnh miền núi nhiều khó khăn, thành công của Đội 11 còn có ý nghĩa lớn đối với cộng đồng địa phương, trở thành nguồn cảm hứng cho các bạn trẻ tại Cao Bằng nói riêng, các địa phương còn khó khăn nói chung của Việt Nam.

Thay đổi từ nhận thức

Trong các giải thưởng mà Đội 11 giành được năm nay, Giải Thành tựu thúc đẩy giáo dục STEM là đáng chú ý nhất. Tại sao lại nói vậy? Bởi có thể nói đây là một “giải thưởng tập thể” dành cho sự thay đổi từ nhận thức tới hành động của cả một vùng đất.

Theo dõi Đội 11 những năm qua sẽ không khó để hiểu tại sao đội đã vượt qua 13 hồ sơ trên toàn thế giới và giành giải nhất với hồ sơ “Trao quyền cho Cao Bằng thông qua giáo dục robotics-làm thế nào một đội tuyển robot từ Cao Bằng đã đưa giáo dục STEM và robotics tới toàn tỉnh”. Chỉ riêng việc đầu năm 2025, huyện Trùng Khánh (Cao Bằng), một trong 74 huyện nghèo của cả nước giai đoạn 2021-2025 nhưng lại đứng ra tổ chức thành công Vòng đấu khu vực Việt Bắc giải quốc gia với sự tham gia của 13 tỉnh, thành phố trong cả nước đã cho thấy sự vào cuộc quyết liệt của cả chính quyền và người dân tỉnh Cao Bằng nói chung, huyện Trùng Khánh nói riêng, cũng như không khí STEM của vùng đất cách mạng này.

TS Dương Tuấn Hưng, Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cố vấn chuyên môn cho Đội 11 ghi nhận: “Từ chính những trải nghiệm và kiến thức có được sau khi tham gia cuộc thi trong nước và quốc tế, Đội 11 đã chủ động triển khai nhiều chương trình mang STEM về với cộng đồng, huấn luyện giáo viên, dạy robot cho học sinh dân tộc, giúp học sinh làm quen với lập trình và thi đấu robot... Những hoạt động này không chỉ tạo hứng thú học tập mà còn mở ra cơ hội tiếp cận công nghệ hiện đại cho hàng trăm học sinh, giáo viên và phụ huynh ở vùng sâu, vùng xa. Quan trọng hơn, từ các hoạt động của Đội 11 cùng những thành công của đội tại sân chơi trong nước và quốc tế đã truyền cảm hứng, thay đổi, nâng cao nhận thức và khơi dậy sự vào cuộc của chính quyền địa phương. Đó là việc UBND tỉnh Cao Bằng không chỉ tài trợ chi phí tham dự giải quốc tế mà còn mời đội đề xuất chiến lược phát triển giáo dục STEM cho cả tỉnh. Giải thưởng là sự công nhận xứng đáng cho một mô hình giáo dục tiên phong, học sinh truyền cảm hứng cho học sinh, giáo viên đổi mới từ thực tiễn”.

Về tận sân bay Nội Bài (Hà Nội) đón các học sinh của Đội 11 từ Hoa Kỳ trở về sau giải đấu, bà Nguyễn Ngọc Thư, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Cao Bằng cho biết: “Mặc dù là tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn, nhưng hiện nay, STEM, robot không còn xa lạ đối với học sinh Cao Bằng. Tất cả hơn 500 trường học của Cao Bằng đã được phổ cập về STEM, từ mầm non, tiểu học đến THCS, THPT. Giáo dục STEM của Cao Bằng đã lan tỏa đến rất nhiều tỉnh, thành phố. Nhiều tỉnh khu vực biên giới miền núi phía Bắc và một số tỉnh, thành phố khác đã đến Cao Bằng, mời giáo viên của Cao Bằng làm giám khảo, huấn luyện viên... Đó là những gạch đầu dòng quan trọng góp phần làm nên thành tích của Đội 11 tại giải vô địch thế giới lần này; đồng thời cũng cho thấy Cao Bằng không chỉ chú trọng giáo dục mũi nhọn mà còn rất quan tâm đến giáo dục đại trà”.

SONG SON