“Bí quyết” của Trung Quốc hút chất xám hồi hương

Mới đây, nước này vừa triển khai nền tảng dịch vụ cấp quốc gia nhằm hỗ trợ du học sinh trở về nước tìm kiếm việc làm và khởi nghiệp. Sáng kiến này được công bố nhân dịp kỷ niệm 30 năm Chương trình Xuân Huy-chương trình lâu dài của nhà nước Trung Quốc nhằm khuyến khích du học sinh đóng góp cho sự phát triển quốc gia.

Bộ Giáo dục Trung Quốc cho biết, nền tảng mới được xây dựng với sự tham gia của 50 tổ chức, cung cấp các dịch vụ tư vấn nghề nghiệp, cố vấn khởi nghiệp, đồng thời kết nối trực tiếp du học sinh hồi hương với nhu cầu tuyển dụng của chính quyền địa phương và doanh nghiệp.

Phát biểu tại lễ kỷ niệm 30 năm Chương trình Xuân Huy mới đây tại Thượng Hải, ông Wang Daquan, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ du học Trung Quốc thuộc Bộ Giáo dục, cho biết các nghiên cứu cho thấy giới trẻ học tập ở nước ngoài có mong muốn rất mạnh mẽ được trở về Trung Quốc làm việc và khởi nghiệp. Tuy nhiên, nhiều người còn thiếu thông tin và hiểu biết về thị trường lao động trong nước, dẫn đến tình trạng bất cân xứng thông tin.

Có thể thấy, chính sách thu hút du học sinh trở về làm việc của Bắc Kinh trong những năm gần đây đã chuyển từ tư duy “kêu gọi tinh thần” sang xây dựng hệ sinh thái thực chất, đồng bộ và ngày càng hiệu quả để thu hút chất xám hồi hương. Đây là một trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và tự chủ công nghệ của Trung Quốc trong giai đoạn mới. Trung Quốc coi thu hút du học sinh hồi hương là một phần trong chiến lược quốc gia về nhân tài, gắn trực tiếp với các mục tiêu lớn như “tự chủ khoa học-công nghệ”, “phát triển chất lượng cao” và “hiện đại hóa kiểu Trung Quốc”.

Trong nhiều thập niên, việc sinh viên Trung Quốc du học rồi ở lại phương Tây từng được xem là biểu hiện của “chảy máu chất xám”. Tuy nhiên, bước sang thập niên 2010 và đặc biệt sau đại dịch Covid-19, Bắc Kinh đã chủ động định hình lại dòng chảy nhân tài theo hướng “tuần hoàn” đó là “ra đi để học hỏi-trở về để kiến tạo”.

Thực tế cho thấy, xu hướng du học sinh Trung Quốc quay về nước đang gia tăng rõ rệt. Không chỉ tăng về số lượng, lực lượng hồi hương còn ngày càng giữ vai trò then chốt trong các lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, vật liệu mới, y sinh, năng lượng xanh và công nghiệp văn hóa sáng tạo. Đây cũng là những lĩnh vực mà Trung Quốc đang có nhu cầu cao về nhân lực chất lượng cao từng được đào tạo ở nước ngoài.

Theo số liệu được Bộ Giáo dục nước này công bố, khoảng 495.000 du học sinh đã trở về Trung Quốc trong năm 2024, tăng 19,1% so với năm trước. Tính từ năm 1978 đến 2024, trong tổng số 7,43 triệu người Trung Quốc hoàn thành chương trình học ở nước ngoài, đã có 6,44 triệu người quay trở về.

Bà Zheng Jinlian, Phó chủ tịch Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu (CCG) có trụ sở tại Bắc Kinh, nhận định số lượng du học sinh hồi hương nhiều khả năng sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới, do đây là xu hướng đã hình thành.

Các chương trình như Xuân Huy, Kế hoạch Ngàn nhân tài, hay các sáng kiến thu hút nhân tài cấp địa phương đều được duy trì và điều chỉnh linh hoạt theo bối cảnh mới. Điểm đáng chú ý là cách tiếp cận đã bớt “hào phóng dàn trải”, chuyển sang chọn lọc theo ngành, theo dự án và theo năng lực thực tế.

Ngoài ra, với sự hỗ trợ từ các doanh nghiệp, môi trường đổi mới sáng tạo trong nước đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho thế hệ du học sinh trẻ. Anh Wu Yuxin, nhạc sĩ 26 tuổi, là người đạt được những thành tựu trong kế thừa và cải tiến đàn gehu-một nhạc cụ truyền thống từng đứng trước nguy cơ mai một của Trung Quốc. Sau khi hoàn thành chương trình thạc sĩ tại Mỹ và trở về Trung Quốc, anh đã tận dụng sự hỗ trợ từ các doanh nghiệp trong nước để phát triển đàn gehu model 126. Hiện anh đang dẫn dắt hoạt động nghiên cứu và sản xuất tại một nhà máy nhạc cụ truyền thống ở Thượng Hải, đồng thời đưa đàn gehu tiếp cận công chúng toàn cầu.

Xu hướng nhân tài hồi hương không chỉ phản ánh niềm tin ngày càng lớn vào môi trường khởi nghiệp trong nước mà còn cho thấy sự chuyển mình của Trung Quốc trong việc xây dựng hệ sinh thái đổi mới bền vững. Chính sách thu hút du học sinh hồi hương không chỉ giúp Trung Quốc bù đắp khoảng trống nhân lực chất lượng cao mà còn góp phần giảm phụ thuộc vào công nghệ bên ngoài, củng cố “nội lực mềm” của quốc gia trong dài hạn.