Tín dụng xanh vẫn quá thấp so với quy mô nền kinh tế

Tại diễn đàn “Thị trường tín dụng và những vấn đề kinh tế vĩ mô” diễn ra ngày 24/12 tại Hà Nội, ông Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) cho biết, hành trình tín dụng xanh tại Việt Nam đã bắt đầu từ năm 2015 khi Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước (NHNN) thể hiện sự quan tâm sâu sắc thông qua Nghị định số 55/2015/NĐ-CP về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn.

Sau đó, hàng loạt văn bản quan trọng như Quyết định 622/QĐ-TTg, Chỉ thị 44/CT-TTg và đặc biệt là Quyết định 1658/QĐ-TTg đã xác lập rõ định hướng phát triển gắn với mục tiêu phát thải ròng bằng “0”.

Mới đây nhất, Quyết định 21/2025/QĐ-TTg ban hành ngày 4/7/2025 về tiêu chí môi trường và phân loại danh mục dự án xanh được xem là bước chuyển mới, tạo hành lang pháp lý quan trọng cho các tổ chức tín dụng.

Nếu năm 2017 mới chỉ có 15 tổ chức tín dụng quan tâm đến lĩnh vực tín dụng xanh thì đến nay con số đã tăng lên khoảng 60. Tốc độ tăng trưởng tín dụng xanh bình quân đạt 21%, cao hơn mức tăng trưởng dư nợ chung của toàn quốc. Nhiều ngân hàng lớn như Agribank, BIDV đã ban hành chính sách quản lý rủi ro môi trường chuyên biệt; HDBank, Standard Chartered đã chủ động kết hợp với các quỹ quốc tế (IFC, ADB) để khai thác nguồn vốn dài hạn.

Tuy nhiên, ông Hùng thẳng thắn nhìn nhận: “Trong tổng dư nợ 18,2 triệu tỷ đồng của nền kinh tế, dư nợ cho lĩnh vực xanh mới chỉ đạt khoảng 750.000 tỷ đồng. Mặc dù có sự nhập cuộc của 60 ngân hàng nhưng con số này vẫn là quá thấp so với nhu cầu thực tế. Tốc độ tăng trưởng xanh hiện nay cần phải tăng gấp 4 lần, chứ không chỉ dừng lại ở con số 21%".

Ông Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA).

Lý giải về việc dư nợ tín dụng xanh vẫn còn ở mức thấp dù tốc độ tăng trưởng cao, Tổng Thư ký VNBA đã chỉ ra nhiều thách thức mang tính hệ thống. Đầu tư xanh đòi hỏi nguồn vốn trung và dài hạn, trong khi lãi suất cho vay hiện nay vẫn ở mức cao. Điều này khiến doanh nghiệp khó bảo đảm giá thành sản xuất để có lãi và duy trì đầu tư bền vững.

Khung pháp lý thiếu đồng bộ. Dù đã có Quyết định 21, nhưng sự phối hợp giữa các bộ, ngành vẫn chưa nhịp nhàng. Các quy định về rủi ro xã hội, quản trị và tiêu chí phân loại dự án xanh chưa thống nhất, khiến ngân hàng lúng túng trong khâu thẩm định.

Trong khi đầu tư vào tài chính hay bất động sản mang lại hiệu quả tức thì, đầu tư xanh lại tiềm ẩn nhiều rủi ro và thu hồi vốn chậm.

“Do chính sách khuyến khích chưa cụ thể, ngân hàng không dám mạo hiểm đầu tư nếu không thấy được khả năng thu hồi vốn chắc chắn”, ông Hùng nêu.

Ngoài ra, việc thiếu hụt năng lực thẩm định và hệ thống thông tin cũng gây nhiều khó khăn. Hiện Việt Nam đang thiếu các chuyên gia nội địa chuyên sâu về ESG. Việc thuê chuyên gia quốc tế làm tăng chi phí, trong khi hệ thống dữ liệu thông tin về môi trường chưa đáp ứng được nhu cầu khai thác để quản lý rủi ro.

Khơi thông nguồn lực cho tăng trưởng bền vững

Để hiện thực hóa cam kết Net Zero vào năm 2050, ông Nguyễn Quốc Hùng đề xuất có bộ tiêu chí đánh giá và xếp hạng ưu tiên đối với các ngân hàng tích cực đầu tư xanh. Những đơn vị có dư nợ xanh cao cần được hưởng các chính sách ưu đãi từ NHNN để khuyến khích họ dồn lực vào mảng này.

Chính phủ cần dành nguồn lực cho vay tái cấp vốn với thời hạn và lãi suất phù hợp để hỗ trợ các ngân hàng giải ngân vào các dự án xanh dài hạn. Các bộ, ngành cần sớm ban hành hướng dẫn chi tiết cho Quyết định 21, tạo bộ tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất để ngân hàng và doanh nghiệp dễ dàng gặp nhau.

Cùng đó, đẩy mạnh đào tạo chuyên sâu về ESG cho cán bộ ngân hàng và hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoàn thiện hồ sơ vay vốn theo chuẩn quốc tế. Đồng thời, truyền thông phải đi trước một bước để thay đổi tư duy sản xuất "sạch" từ gốc.

“Thế giới đang tiến tới một xã hội văn minh, nơi từ chiếc cốc giấy đến khay ăn cũng phải rõ nguồn gốc. Nếu không chuyển mình, hàng hóa Việt Nam sẽ rất khó xuất khẩu trong tương lai”, ông Hùng nhìn nhận.

Từ kinh nghiệm của các quốc gia như Australia, ông Hùng cho rằng cái doanh nghiệp cần nhất không chỉ là vốn, mà là một chính sách hỗ trợ dài hạn và định hướng nhất quán. Ví dụ, trong năng lượng tái tạo, cần cam kết giá điện ổn định để doanh nghiệp yên tâm tái đầu tư.

“Để đạt được mục tiêu Net Zero 2050 trong 25 năm tới là một thách thức vô cùng lớn. Hy vọng giai đoạn 2026-2030, với tinh thần 'kỷ nguyên vươn mình', tốc độ tăng trưởng GDP đạt trên 10% sẽ gắn liền chặt chẽ với tăng trưởng xanh bền vững”, Phó Chủ tịch VNBA bày tỏ.

Cùng góc nhìn như ông Hùng, TS Lê Xuân Sang - Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (VASS) đánh giá, về thể chế xanh, hiện Việt Nam mới chỉ ở những bước khởi đầu và còn rất nhiều việc phải làm.

Bài học từ Thái Lan cho thấy, họ phải mất tới 10 năm mới xây dựng được hệ thống phân loại xanh cho 3 ngành nghề. Điều này cho thấy tính phức tạp và đòi hỏi thời gian của việc xây dựng tiêu chuẩn xanh.

Do đó, đối với tiêu chuẩn tài chính xanh, chuyên gia kiến nghị cần sớm ban hành các chuẩn mực về tài chính xanh, định mức rủi ro và các quy định chuyển đổi từ "nâu" sang "xanh". Việc này không thể hoàn thành trong 1-2 năm mà cần một chiến lược dài hạn hơn.

TS Cấn Văn Lực - chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cũng kiến nghị cụ thể hóa tiêu chí xanh. Sau Quyết định 21 của Thủ tướng, giờ là lúc các bộ, ngành phải ban hành hướng dẫn chi tiết cho từng ngành nghề của mình. Quy định chung đã có, nhưng mỗi lĩnh vực cần bộ tiêu chuẩn riêng để ngân hàng tự tin cho vay.

Ngoài ra, theo ông Lực, để thị trường phát triển bền vững, xanh, bao trùm và ổn định, cần bớt dần các công cụ áp đặt trong lĩnh vực tài chính. Việc quy định trần lãi suất 4,5% cho 5 lĩnh vực ưu tiên hiện nay là cực kỳ khó khả thi. Một số ngành ưu tiên thực tế có độ rủi ro cao hơn bình thường, nhưng lại yêu cầu lãi suất thấp thì ngân hàng rất khó giải ngân...