Giấc mơ lớn từ sợi gai nhỏ
Thị trường hàng hóa thế giới đã chứng kiến những biến động rất lớn trong năm 2021, khi chuỗi cung ứng toàn cầu bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi đại dịch Covid-19. Hoạt động giao thương gặp khó khăn ở nhiều nơi, nhưng trên thị trường hàng hóa phái sinh, giao dịch vẫn diễn ra sôi động. Là đơn vị tổ chức thị trường giao dịch hàng hóa quy mô cấp quốc gia đầu tiên tại Việt Nam, báo cáo Tổng kết cuối năm của Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam (MXV) đã cho thấy những bước phát triển đột phá của thị trường này trong năm vừa qua.
Đổi đời nhờ cây gai xanh
Những ngày cuối năm ở vùng núi dường như lạnh hơn dưới màn mưa phùn lâm thâm và cái rét sương muối cắt thịt, cắt da đặc trưng của mùa đông xứ Bắc. Trong căn nhà khang trang với khoảng sân rộng, bên những chồng vỏ gai được tuốt sạch tinh tươm chờ chuyển đến nhà máy, cái rét ấy dường như bớt đi rất nhiều trước nụ cười rạng rỡ của bà Phạm Thị Thanh - thôn Cẩm Hoa, xã Cẩm Tú, huyện Cẩm Thủy, Thanh Hóa khi bà hồ hởi khoe: "Chỉ chờ trời nắng lên, tôi phơi khô chỗ sợi gai này rồi xuất bán cho nhà máy là tài khoản có tiền. Mọi thứ cứ như một giấc mơ vì tôi chưa bao giờ nghĩ có những ngày, mình kiếm được hàng chục triệu đồng nhờ cây gai xanh".
Sợi gai được sơ chế thành bông mềm trước khi vào sản xuất |
Trồng 19ha cây gai xanh để bán cho Công ty Cổ phần Nông nghiệp An Phước (Tập đoàn An Phước – Viramie) – xã Cẩm Tú, những năm gần đây, cuộc sống của gia đình bà Phạm Thị Thanh đã thay đổi rất nhiều. Bà chia sẻ, những năm trước đây, gia đình trồng nhiều loại cây khác như mía, keo, sắn… nhưng thường xuyên rơi vào tình trạng "được mùa mất giá", thu nhập bấp bênh. Tuy nhiên, từ khi chuyển sang trồng gai, bà yên tâm hơn khi được cam kết bao tiêu toàn bộ sản phẩm.
Vui vẻ khi chia sẻ về thu nhập, bà Thanh cho biết, đến thời điểm thu hoạch, mỗi ngày, gia đình bà thu về 15 - 20 triệu đồng sau khi đã trừ hết chi phí. Như vậy, mỗi năm, thu nhập từ cây gai xanh có thể lên đến hàng tỷ đồng. Không chỉ mang về nguồn thu ổn định cho gia đình, bà Thanh còn tạo công ăn việc làm cho 5 lao động địa phương khi vào vụ thu hoạch với 300.000 đồng/người/ngày.
Không những mang lại lợi ích cho người dân mà cây gai xanh còn được đánh giá là một trong những loại cây giữ đất rất tốt bởi rễ bám sâu vào đất nên hạn chế tối đa xói mòn. Cây gai sau thu hoạch được tách lấy vỏ, phơi khô đưa vào sản xuất sợi. Lõi thân và lá cây vốn có hàm lượng protein cao nên được băm nhỏ, bón vào đất để tăng độ tơi xốp, dinh dưỡng. Cứ khoảng 60 ngày, người dân thu hoạch một lứa. Cứ chặt đi, mầm gai lại bám đất vươn lên, lớp này nối tiếp lớp kia, xanh non mỡ màng giữa vùng đồi rộng.
Vườn cây gai xanh tươi tốt bên cạnh nhà máy |
Giống như bà Thanh, nhiều người dân trên vùng quê yên bình của xã miền núi Cẩm An đang có thu nhập trong mơ nhờ trồng cây gai xanh. Thực hiện Đề án Phát triển vùng nguyên liệu cây gai xanh phục vụ Nhà máy Sản xuất sợi dệt tại xã Cẩm Tú đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030, những năm gần đây, huyện Cẩm Thủy đã phối hợp với Tập đoàn An Phước – Viramie triển khai mô hình cây gai xanh nhằm phát triển kinh tế, góp phần đem lại hiệu quả kinh tế cao cho người nông dân. Diện tích trồng gai từ chỗ chưa đáng kể, hiện đã lên đến 460ha toàn tỉnh.
Sở hữu nhà máy đầu tiên tại Việt Nam sản xuất sợi vải cao cấp, bà Đỗ Thị Thúy - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn An Phước - Viramie chia sẻ: "Sợi gai được mệnh danh là "vua của các loại sợi tự nhiên", là "vàng mềm ngàn năm", có lợi rất lớn cho sức khỏe và hợp với thổ nhưỡng, khí hậu của khu vực miền núi nước ta nên tôi rất muốn sản xuất và thương mại hóa sản phẩm này".
Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh, cấu trúc lỗ xốp siêu mịn đặc biệt bên trong giúp sợi gai có khả năng hấp thụ mạnh các chất độc hại như formaldehyde, benzen, toluen, amoniac trong không khí, khử mùi hôi. Sau khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, các chất có hại đã hấp thụ có thể bị bay hơi, do đó chức năng hấp thụ được tự động tái tạo, giúp sợi vải thoáng khí và mang đến cảm giác mát mẻ.
Sợi gai AP1 rất dai, chắc, sợi nhỏ, không dễ bị nấm mốc xâm hại. Cộng với chức năng siêu chống mài mòn kéo dài đáng kể tuổi thọ sử dụng của các mặt hàng. Do đó, đây là sản phẩm rất tốt cho sức khỏe và được người tiêu dùng thế giới quan tâm, ứng dụng vào nhiều sản phẩm may mặc.
Con đường quanh co uốn lượn phía sau nhà máy dẫn đến khu nguyên liệu bạt ngàn cây gai, khu trồng gai thành phẩm cùng hai hồ xử lý nước thải sản xuất thành nước tưới. Cây gai xanh AP1 được Tập đoàn An Phước - Viramie và Viện Di truyền Nông nghiệp nghiên cứu và ươm tạo từ giống, đảm bảo khả năng kháng sâu bệnh và cho năng suất tốt. Người dân được hỗ trợ cây giống, kỹ thuật trồng và cam kết bao tiêu sản phẩm.
Góp phần giải bài toán nguyên liệu dệt may
Từ những thân gai xanh thô mộc, qua công nghệ hiện đại, sản phẩm sợi gai được ra đời, dệt thành khăn, quần áo, hoặc phối với lụa tạo độ mềm óng ả để dệt thành vải may áo dài… được du khách quốc tế ưa chuộng. Dòng sản phẩm từ sợi gai nguyên chất có giá thành khá đắt, nên để sản phẩm phổ biến hơn, sợi gai được kết hợp với nhiều loại sợi khác như sợi tre, tencel, bông, polyeste… để vẫn giữ được những đặc tính quý giá song có thể hạ giá thành sản phẩm xuống.
Thành phẩm đã kéo thành sợi |
Là một trong những ngành hàng chủ lực, năm 2021, dù chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19 nhưng xuất khẩu dệt may vẫn đạt 39 tỷ USD, đưa Việt Nam thành cái tên lớn thứ hai trên thế giới về thị phần xuất khẩu. Ông Lê Tiến Trường – Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam - cho biết, hiện nay, các nhãn hàng lớn trên thế giới đều đã công bố lộ trình sử dụng nguyên liệu tái chế, nguyên liệu xanh để phát triển ngành dệt may trong thời gian tới và đây là xu hướng các doanh nghiệp nội địa buộc phải đi theo.
Bên cạnh đó, để tận dụng mức thuế 0% từ các FTA thế hệ mới mà Việt Nam đã mất rất nhiều công sức và thời gian để đàm phán thành công, doanh nghiệp dệt may buộc phải sử dụng các nguyên liệu có xuất xứ Việt Nam. Sợi gai xanh hoàn toàn đáp ứng được các điều kiện này để có thể trở thành nguồn nguyên liệu xanh cho ngành dệt may trong nước.
Trên những sườn đồi, núi nhấp nhô của nhiều địa phương miền núi phía Bắc như Thanh Hóa, Sơn La, Hòa Bình… bên cạnh sắc xanh của sắn, ngô, là những ruộng gai xanh đang lên mơn mởn. Nhìn nụ cười rạng rỡ của người dân khi nâng niu từng búp gai xanh, tin rằng, giấc mơ đổi thay đời sống sẽ không chỉ thành hiện thực trên quê hương Thanh Hóa, mà còn rất nhiều vùng quê miền núi khác của Việt Nam.