Dệt may Việt Nam và áp lực tăng trưởng theo chiều sâu

Để đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng 2 con số của đất nước, ngành dệt may buộc phải phát triển theo chiều sâu, thông qua tăng năng suất lao động, giá trị sản phẩm.

Tăng trưởng theo chiều sâu không còn là lựa chọn

Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và vươn tới hai con số trong các năm tiếp theo, ngành dệt may - lĩnh vực luôn thuộc nhóm dẫn đầu về kim ngạch xuất khẩu của cả nước đang đứng trước những bài toán mới. Năm 2024, xuất khẩu dệt may đạt gần 44 tỷ USD. Nhưng để tiếp tục đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng 2 con số, ngành không thể mãi tăng trưởng bằng cách mở rộng kim ngạch xuất khẩu, mà buộc phải chuyển hướng tăng trưởng chiều sâu.

*Áp dụng công nghệ tiên tiến, tăng năng suất lao động là một yếu tố giúp ngành dệt may tiến trên con đường tăng trưởng theo chiều sâu. Ảnh: Khắc Kiên*

Chia sẻ với các cơ quan báo chí tại buổi cung cấp thông tin về sản xuất, kinh doanh 6 tháng đầu năm 2025 của Tập đoàn Dệt may Việt Nam tổ chức gần đây, TS. Lê Tiến Trường - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam phân tích, nếu tiếp tục giữ cách làm cũ, tức tăng trưởng chủ yếu nhờ mở rộng đơn hàng, tăng sản lượng, ngành dệt may sẽ sớm chạm trần tăng trưởng, nhất là khi quy mô xuất khẩu đã đạt gần 44 tỷ USD.

“Nếu tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu đều đặn 10% mỗi năm trong giai đoạn 2025-2030, dệt may Việt Nam sẽ cán mốc gần 80 tỷ USD vào năm 2030, một con số khó lòng đạt được khi xét tới dung lượng tiêu thụ toàn cầu. Vì vậy, tăng trưởng phải đến từ sự chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu, tức là giảm tỷ lệ nhập khẩu nguyên phụ liệu và nâng cao giá trị gia tăng nội địa, hay nói cách khác là tăn trưởng theo chiều sâu”, ông Trường cho hay.

Hiện nay, Việt Nam vẫn nhập khẩu khoảng 12 tỷ USD vải từ Trung Quốc mỗi năm. Trong khi đó, quy mô xuất khẩu vải của Trung Quốc lên tới 150 tỷ USD, chiếm hơn một nửa tổng sản lượng vải toàn cầu. Đặt trong tương quan đó có thể thấy, tỷ trọng nguyên liệu Trung Quốc trong sản phẩm dệt may Việt Nam không cao hơn mức bình quân thế giới, nhưng nếu muốn tiến sâu hơn vào chuỗi giá trị, giảm dần sự phụ thuộc này là điều bắt buộc.

Việc phát triển sản xuất nguyên phụ liệu trong nước không chỉ đơn thuần là câu chuyện giảm nhập khẩu, mà còn là chìa khóa để tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam tham gia. Với quy tắc xuất xứ ngày càng chặt chẽ, nhất là với các hiệp định thế hệ mới, việc làm chủ nguyên liệu trong nước sẽ giúp sản phẩm dệt may Việt Nam dễ dàng đáp ứng điều kiện ưu đãi thuế quan. Những tín hiệu tích cực đã bắt đầu xuất hiện khi các nhà đầu tư trong và ngoài nước đã có những động thái tìm hiểu, đàm phán về các dự án sản xuất vải, nhuộm hoàn tất đáp ứng tiêu chuẩn xanh, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, công nghệ đang trở thành nhân tố mang tính quyết định. Trí tuệ nhân tạo, robot tự động, hệ thống quản trị số đã bắt đầu được các doanh nghiệp lớn như Tập đoàn Dệt may Việt Nam, Tổng công ty May 10- CTCP... áp dụng vào quản lý sản xuất, dự báo đơn hàng, phân tích nhu cầu thị trường.

Trí tuệ nhân tạo giúp rút ngắn thời gian thiết kế mẫu, dự báo xu hướng chính xác hơn, đồng thời hỗ trợ kiểm soát chất lượng bằng thị giác máy, giảm lỗi sản phẩm. Điều này không chỉ gia tăng hiệu quả sản xuất mà còn mở rộng khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Song, để thực hiện chuyển đổi số, tự động hóa toàn diện, vấn đề nhân lực trở thành điểm nghẽn mới. Người lao động ngành may truyền thống cần được đào tạo lại, trang bị kỹ năng số, vận hành thiết bị công nghệ cao. Đây là thách thức không nhỏ, đòi hỏi sự đầu tư đồng bộ từ doanh nghiệp, các tổ chức đào tạo nghề đến chính sách hỗ trợ từ phía Nhà nước.

Nhìn nhận tăng trưởng của ngành dệt may trong ngắn hạn thông qua kênh xuất khẩu, ông Vũ Đức Giang - Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho rằng, một điểm khá tích cực là doanh nghiệp Việt Nam đã có những bước đi mở rộng thị trường xuất khẩu, đa dạng hóa thị trường mục tiêu.

Bên cạnh các thị trường truyền thống như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, ngành dệt may đã bắt đầu thâm nhập mạnh hơn vào Trung Quốc với mặt hàng quần áo giá trị cao, đồng thời mở rộng sang châu Phi, Trung Đông và các nước Hồi giáo. Các doanh nghiệp cũng chủ động xây dựng thương hiệu nội địa, phát triển bán hàng qua kênh thương mại điện tử, tăng khả năng kiểm soát chuỗi giá trị.

Mặc dù vậy, bài toán tăng trưởng không chỉ đến từ sản lượng hay kim ngạch mà cần có sự đột phá về giá trị gia tăng. Việc đẩy mạnh các mô hình sản xuất FOB (chủ động nguyên liệu, hoàn thiện sản phẩm), ODM (sản xuất trọn gói), OBM (nhà sản xuất thương hiệu gốc), làm chủ thiết kế, nguyên liệu, nâng cao hàm lượng chất xám trong sản phẩm sẽ là hướng đi dài hạn, bền vững. “Sắp tới, Hiệp hội Dệt may Việt Nam thành lập chi nhánh thời trang. Theo đó, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong thiết kế mẫu mã để chủ động chào hàng, tạo dựng vị thế mới trên bản đồ dệt may quốc tế, đồng thời gia tăng giá trị cho sản phẩm”, ông Giang thông tin.

Bức tranh sáng nửa đầu năm

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, lãnh đạo Tập đoàn Dệt may Việt Nam cho hay, 6 tháng đầu năm 2025 đã ghi nhận tốc độ tăng trưởng khả quan khi doanh thu ngành dệt may tăng khoảng 8%, kim ngạch xuất khẩu tăng 11% so với cùng kỳ. Đặc biệt, lợi nhuận của các doanh nghiệp lớn cũng ghi nhận mức tăng mạnh, phổ biến ở mức 30 - 40%. Riêng Tập đoàn Dệt may Việt Nam đã đạt lợi nhuận hợp nhất 550 - 560 tỷ đồng trong nửa đầu năm, tăng mạnh so với cùng kỳ năm trước. Điều đó cho thấy, ngoài việc tăng về lượng, ngành đã có sự cải thiện về đơn giá xuất khẩu, góp phần gia tăng lợi nhuận.

*Nửa đầu năm 2025, doanh nghiệp dệt may đạt tăng trưởng doanh thu tốt. Ảnh: Đức Thanh*

Sự cải thiện này một phần đến từ bối cảnh thị trường thế giới có những tín hiệu tích cực hơn trong quý I/2025, khi các nhà nhập khẩu quốc tế bắt đầu đặt hàng sớm và chủ động hơn do tồn kho ở các thị trường chính đã giảm xuống. Trái với sự dè dặt của năm 2024, khi các đơn hàng thường bị chia nhỏ, đặt cầm chừng, năm nay khách hàng đặt hàng với quy mô lớn hơn, ổn định, giúp các nhà sản xuất Việt Nam có thể chủ động kế hoạch sản xuất, giảm chi phí và tăng hiệu quả.

Tuy nhiên, nếu chỉ nhìn vào những con số này để kỳ vọng ngành sẽ tiếp tục "lao nhanh" về phía trước là chưa đủ thuyết phục. Thực tế, sáu tháng đầu năm luôn có những đặc thù riêng khi chịu ảnh hưởng của kỳ nghỉ Tết Nguyên đán và các ngày lễ lớn, khiến số ngày công bị giảm đáng kể. Do đó, hiệu quả sản xuất 6 tháng đầu năm 2025 nếu tính trên số ngày công huy động đã tăng khoảng 16% và bằng đúng sáu tháng cuối năm 2024. Điều này cũng phản ánh mức độ cải thiện năng suất chứ không chỉ là tăng trưởng về lượng.

Nửa đầu năm 2025, bức tranh sản xuất, kinh doanh của ngành dệt may khá sáng nhưng thị trường luôn biến động và chưa thể dự báo cụ thể cho những tháng cuối năm. Tuy nhiên, cả đại diện Hiệp hội Dệt may Việt Nam và Tập đoàn Dệt may Việt Nam đều tự tin về mục tiêu tăng trưởng 8 - 9% cả năm của ngành dệt may Việt Nam.