Thời điểm nào tốt nhất để học sinh sử dụng AI?

Khung năng lực AI cho học sinh

Sự bùng nổ của AI đang đặt ra nhiều câu hỏi quan trọng đối với giáo dục, đặc biệt là về mức độ phụ thuộc vào AI và thời điểm phù hợp để học sinh tiếp cận công nghệ này. Có những quan điểm cho rằng việc giới thiệu AI từ bậc tiểu học có thể là quá sớm, nhưng thực tế, trẻ em ngày nay lớn lên trong môi trường tràn ngập công nghệ. Theo các chuyên gia, thay vì tranh luận về thời điểm, điều quan trọng hơn là xây dựng năng lực sử dụng AI đúng cách.

Ông Nguyễn Ngọc Quế, Tổng giám đốc Công ty TNHH Giáo dục Edmicro, nhận định: “AI không thể thay thế cảm xúc và trực giác của con người hay sáng tạo ra các công thức vật lý mới, nhưng việc ứng dụng AI trong giáo dục là cần thiết. Điều quan trọng là cần “đối thoại với AI” để làm chủ công nghệ, thay vì bị nó chi phối”.

Chia sẻ tại hội thảo, PGS, TS Chu Cẩm Thơ, Trưởng ban Nghiên cứu đánh giá giáo dục (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo) cũng cho rằng AI sẽ sớm trở thành một phần không thể thiếu trong giáo dục, kể cả ở bậc tiểu học. “Câu hỏi quan trọng không phải là khi nào đưa AI vào giáo dục, mà là AI có vai trò gì trong đời sống của trẻ em. Chúng ta cần xác định rõ điều này trước khi quyết định phương pháp tiếp cận”.

Các diễn giả chia sẻ về tương lai của giáo dục trong thời đại AI.

Theo PGS, TS Chu Cẩm Thơ, quá trình phát triển của con người có những giai đoạn quan trọng, chẳng hạn như ở giai đoạn phát triển trí tuệ sinh học, cha mẹ thường hạn chế trẻ tiếp xúc với máy tính, điện thoại để bảo vệ sức khỏe và hỗ trợ phát triển tự nhiên. Trong thời kỳ tiền thao tác, trẻ cần tập trung phát triển kiến thức nền tảng. Tuy nhiên, bên cạnh yếu tố thời điểm, cần nhận thức rằng AI luôn là một phần của cuộc sống và phải được định hướng sử dụng phù hợp. AI có thể hỗ trợ đắc lực cho việc học tập ở các giai đoạn tiếp theo, giúp cá nhân hóa giáo dục và nâng cao năng lực tự học của học sinh.

Trách nhiệm và đạo đức khi sử dụng AI

Ông Lê Ngọc Tuấn, Giám đốc công nghệ Khối giáo dục FPT cho rằng, việc trang bị cho giáo viên và học sinh kỹ năng đặt câu hỏi là rất quan trọng: “Giáo viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà cần hướng dẫn học sinh cách tư duy, đặt câu hỏi ngược để tự tìm ra lời giải. Cả thầy cô và học sinh đều cần được phổ cập về AI một cách đồng bộ”. Ông Tuấn cũng nhấn mạnh, nếu chỉ xem AI như một công cụ thì sẽ đi sai hướng. Điều cần thiết là xây dựng triết lý giáo dục dựa trên AI-Đạo đức-Trách nhiệm. Theo Khung năng lực AI do UNESCO công bố năm 2024, con người phải là trung tâm của giáo dục và việc ứng dụng AI phải tuân theo các nguyên tắc đạo đức rõ ràng.

Một trong những lợi ích lớn nhất của AI là khả năng hỗ trợ cá nhân hóa việc học. Ông Kiều Mạnh Toàn, đại diện Microsoft Việt Nam, cho rằng AI có thể tạo điều kiện cho một nền giáo dục công bằng hơn bằng cách thiết kế các chương trình học tập phù hợp với nhu cầu riêng của từng học sinh: “AI giúp phân tích dữ liệu học tập, cung cấp nội dung cá nhân hóa và tạo ra trải nghiệm học tập tương tác, giúp học sinh tiến bộ nhanh hơn”.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích, AI cũng đặt ra thách thức lớn về đạo đức và trách nhiệm. Nếu không kiểm soát chặt chẽ, AI có thể dẫn đến tình trạng học sinh trở nên phụ thuộc vào công nghệ, thiếu tư duy độc lập. PGS, TS Chu Cẩm Thơ chia sẻ: “Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu và phát triển quản lý giáo dục, trong quá trình làm việc với Liên hợp quốc và Bộ Giáo dục và Đào tạo về khung năng lực AI và những thách thức của AI, phần lớn học sinh Việt Nam tự thấy lười đi khi có AI. Hy vọng thông tin này giúp các thầy cô đưa ra chiến lược dạy và học phù hợp”.

Nhấn mạnh về điều này, ông Nguyễn Ngọc Quế cho rằng giáo viên vẫn là người định hướng và dẫn dắt học sinh: “Nếu giáo viên dùng AI để ra đề, học sinh dùng AI để làm bài, rồi giáo viên lại dùng AI để chấm điểm thì giáo dục sẽ đi về đâu?”. Do đó, để giáo dục thực sự cá nhân hóa, giáo viên cần theo dõi quá trình học tập của từng học sinh thông qua dữ liệu số, từ đó hướng dẫn và đánh giá một cách hiệu quả. Thông tư 29 của Bộ Giáo dục và Đào tạo khuyến khích học sinh tự học thay vì học thêm tràn lan. AI có thể là công cụ hỗ trợ đắc lực trong việc này, nếu giáo viên biết cách tận dụng để giao nhiệm vụ và hướng dẫn học sinh tự nghiên cứu.

AI đang làm thay đổi cách con người tiếp cận tri thức và giáo dục không thể đứng ngoài xu hướng này. Tương lai của giáo dục là làm thế nào để sử dụng AI một cách hiệu quả, có đạo đức và có trách nhiệm. Muốn làm được điều này, giáo viên và học sinh đều phải học cách đặt câu hỏi, tư duy phản biện và phát triển năng lực cá nhân làm chủ công nghệ, sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ chứ không phải một yếu tố quyết định, như thầy Lê Ngọc Tuấn đã phát biểu: “Chiến binh số trong kỷ nguyên mới không phải là những người biết dùng AI, mà là những người biết cách khai thác AI một cách thông minh”.

Bài và ảnh: THU HÀ