Hành động quyết liệt để giảm tình trạng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

COPD - căn bệnh có số ca tử vong cao

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (hay còn gọi là COPD) là một trong những bệnh không lây nhiễm cần được dự phòng, phát hiện sớm, chẩn đoán, điều trị và quản lý lâu dài nhằm giảm thiểu gánh nặng về y tế, kinh tế, xã hội. 

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, COPD là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên thế giới với hơn 90% tử vong sớm trước 70 tuổi. Hiện nay, toàn cầu có hơn 390 triệu người mắc COPD đang sinh sống phần lớn ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình. Tại Việt Nam, các nghiên cứu trước đây ghi nhận tỷ lệ mắc COPD dao động trong khoảng 7-10%.

Bác sĩ Bệnh viện Bạch Mai thăm khám bệnh phổi cho bệnh nhân. Ảnh: MINH QUYẾT

Với sự gia tăng tỷ lệ hút thuốc lá tại các nước đang phát triển và quá trình già hóa dân số ở các quốc gia phát triển, tỷ lệ mắc COPD được dự báo sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới. Tổ chức Sáng kiến toàn cầu về COPD ước tính đến năm 2030, toàn cầu sẽ có hơn 4,5 triệu trường hợp tử vong mỗi năm do COPD và các rối loạn liên quan. Gánh nặng kinh tế do COPD gây ra cũng ngày càng trở nên đáng kể.

Nhận thức rõ tính chất nghiêm trọng của bệnh, từ năm 2015, công tác phòng, chống COPD được xác định trong Chiến lược quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm. Bộ Y tế cùng các hội chuyên ngành đã thành lập các đơn vị quản lý COPD trên toàn quốc. Tính đến năm 2024, cả nước có hơn 300 phòng quản lý ngoại trú COPD và hen phế quản; gần 3.000 trạm y tế xã, phường triển khai hoạt động dự phòng, phát hiện sớm COPD và hen phế quản, gần 700.000 người bệnh đang được quản lý tại các cơ sở y tế.  

Chủ động bảo vệ lá phổi của mình

Tại Việt Nam, khảo sát của Hội Phổi Việt Nam ghi nhận khoảng 1 triệu người mắc COPD, nhưng hơn 70% không biết mình bị bệnh. Trong nhiều năm, COPD vẫn âm thầm lan rộng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, năng suất lao động và chi phí khám, chữa bệnh. Theo báo cáo “Tình trạng toàn cầu của COPD-Thúc đẩy thay đổi để giải quyết khủng hoảng sức khỏe phổi” do Liên minh vì COPD khởi xướng, COPD đang là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 3 trên toàn thế giới chỉ sau bệnh tim mạch và đột quỵ.

PGS, TS Vũ Văn Giáp, Phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, khoảng 50-70% bệnh nhân COPD chưa từng được chẩn đoán, hoặc chẩn đoán ở giai đoạn muộn, khi chức năng phổi đã giảm đáng kể. Do đó, Ngày COPD toàn cầu năm 2025 có chủ đề “Khó thở, hãy nghĩ đến COPD” là lời nhắc nhở cần thiết đối với toàn bộ hệ thống y tế.

Theo các chuyên gia dịch tễ, việc nâng cao nhận thức của xã hội và các nhà hoạch định chính sách về mức độ nghiêm trọng của COPD là hết sức cần thiết. COPD là một vấn đề cấp bách và nó sẽ trở nên cấp thiết hơn trong những năm tới. Tỷ lệ mắc bệnh này được dự báo sẽ tăng cùng với việc già hóa dân số. Gánh nặng cũng sẽ tăng trừ khi chúng ta giải quyết được một số yếu tố nguy cơ cốt lõi của nó, chẳng hạn như hút thuốc, chất lượng không khí kém, ô nhiễm trong nhà và ngoài trời.

COPD là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện ở nhiều quốc gia và các hệ thống y tế vốn đã quá tải sẽ tiếp tục tụt lại phía sau nếu gánh nặng COPD không được giảm bớt. Quan trọng nhất, tác động của COPD đối với những người mắc bệnh là đáng kể về mặt chất lượng cuộc sống và sự độc lập bị tổn hại; nhiều người mắc COPD và người chăm sóc của họ buộc phải nghỉ hưu sớm do tác động của việc sống với chức năng phổi suy giảm.

COPD không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể phòng ngừa và kiểm soát được. Các nghiên cứu tình huống truyền cảm hứng từ khắp nơi trên thế giới chứng minh rằng, việc chăm sóc tốt hơn và cuộc sống tốt hơn cho những người mắc COPD là có thể. PGS, TS Vũ Văn Giáp nhấn mạnh, để giảm gánh nặng COPD, chúng ta cần tiếp tục hành động quyết liệt hơn nữa, trong đó tăng cường sàng lọc và phát hiện sớm, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao.

Cùng với đó là chuẩn hóa quy trình chẩn đoán tại tuyến cơ sở, bảo đảm mỗi cơ sở y tế đều có khả năng đo và diễn giải chức năng hô hấp. Tư vấn và hỗ trợ bỏ thuốc lá như một nhiệm vụ ưu tiên quốc gia. Mở rộng mô hình quản lý bệnh mạn tính tại cộng đồng, lấy bệnh nhân làm trung tâm. Đồng thời tăng cường hợp tác liên ngành, kết nối y tế-môi trường-truyền thông. Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống và toàn xã hội.

Mỗi người dân hãy chủ động phòng tránh COPD để bảo vệ sức khỏe của mình và cả cộng đồng bằng những hành động cụ thể như không hút thuốc lá, thuốc lào, duy trì lối sống khỏe mạnh với chế độ dinh dưỡng và vận động thể lực hợp lý; xây dựng môi trường làm việc lành mạnh, trang bị bảo hộ đầy đủ, tránh tiếp xúc với khói bụi, hóa chất, hơi độc; sử dụng các nguồn năng lượng sạch, tránh khói bếp than, củi trong sinh hoạt.

Bên cạnh đó, người dân cần chủ động đi kiểm tra sức khỏe khi có triệu chứng ho, khó thở để được khám, phát hiện sớm và điều trị bệnh kịp thời. Đối với người mắc COPD, việc theo dõi sức khỏe định kỳ và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ là chìa khóa giúp người dân sống khỏe mạnh và nâng cao chất lượng cuộc sống. Hãy chủ động bảo vệ lá phổi của bạn ngay từ hôm nay.