Tập trung làm chủ công nghệ chiến lược phục vụ phát triển công nghiệp

Định hướng lớn trong phát triển khoa học, công nghệ

Sáng 8/8, tại Hà Nội, Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị thúc đẩy hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật lĩnh vực công nghiệp.

Ông Trần Minh, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) cho biết, thời gian qua, hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong ngành Công Thương nói chung và lĩnh vực công nghiệp nói riêng đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Nhiều nghiên cứu ứng dụng đã được triển khai, góp phần giải quyết các vấn đề kỹ thuật, nâng cao chất lượng sản phẩm và tối ưu hóa quy trình sản xuất.

Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức như: Hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa thực sự đồng bộ, thiếu các dự án trọng điểm mang tính đột phá, gắn kết chặt chẽ với nhu cầu thực tiễn của các lĩnh vực công nghiệp nền tảng, công nghiệp ưu tiên và công nghiệp chiến lược.

Sự liên kết giữa các bên liên quan (nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp) còn hạn chế, chưa tạo được cơ chế hợp tác thực chất, hiệu quả; năng lực đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp còn hạn chế, và cơ chế chính sách đôi khi chưa đủ linh hoạt để thúc đẩy các ý tưởng đột phá.

Trong giai đoạn tới, với sự dịch chuyển mạnh mẽ của chuỗi cung ứng toàn cầu và yêu cầu về phát triển bền vững, các lĩnh vực công nghiệp nền tảng (như vật liệu, cơ khí chế tạo), công nghiệp ưu tiên (như điện tử, công nghệ thông tin, năng lượng mới) và công nghiệp chiến lược (như công nghiệp bán dẫn, hydro xanh) sẽ đóng vai trò quyết định. Hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo cần phải có trọng tâm, trọng điểm để phục vụ trực tiếp cho sự phát triển của các lĩnh vực này. 

Để thúc đẩy hiệu quả hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, Bộ Công Thương đã xác định những định hướng lớn về nội dung và công tác tổ chức.  

Thứ nhất, triển khai một số nhiệm vụ thuộc Kế hoạch 01-KH/BCĐTW của Ban chỉ đạo Trung ương thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW gồm: Thực hiện sáng kiến 4 về bán dẫn và vật liệu tiên tiến; thực hiện các sáng kiến 5: Chương trình năng lượng quốc gia, tập trung phát triển mạnh mẽ năng lượng tái tạo (gió, mặt trời...), công nghệ lưu trữ và lưới điện thông minh, đảm bảo an ninh năng lượng cho phát triển công nghiệp và mục tiêu Net Zero.

Bên cạnh đó, thực hiện sáng kiến 8: Ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và áp dụng mô hình sản xuất thông minh trong doanh nghiệp. Thúc đẩy doanh nghiệp ứng dụng công nghệ mới để nâng cao năng suất, hiệu quả quản trị và khả năng cạnh tranh, phát triển thị trường nội địa cho sản phẩm công nghệ “Make in Vietnam”.

Thực hiện sáng kiến 29 về công nghệ đường sắt cao tốc Bắc Nam; thực hiện sáng kiến 30 về công nghệ chế tạo thiết bị không người lái và robot phục vụ ứng dụng dân sự và sản xuất tự động

Thứ hai, tập trung vào phát triển, làm chủ các công nghệ lõi, công nghệ chiến lược phục vụ phát triển các ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp mũi nhọn.

Ông Trần Minh thông tin, về chủ các công nghệ chiến lược được nêu tại Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược.

Theo văn bản này, Bộ Công Thương được giao triển khai nghiên cứu, làm chủ và đưa vào ứng dụng đối với 11 nhóm công nghệ: Trí tuệ nhân tạo, bản sao số, thực tế ảo/thực tế tăng cường; công nghệ điện toán đám mây, lượng tử, dữ liệu lớn; công nghệ Blockchain; công nghệ mạng di động thế hệ sau (5G/6G); công nghệ robot và tự động hóa; công nghệ chip bán dẫn; công nghệ năng lượng, vật liệu tiên tiến; công nghệ đất hiếm, đại dương, lòng đất; an ninh mạng, công nghệ hàng không, vũ trụ.

Thứ ba, tập trung xây dựng và triển khai Lộ trình đổi mới công nghệ thực hiện Thông báo số 30-TB/TGV ngày 13/6/2025 thông báo Kết luận của tại cuộc học của Ban chỉ đạo TW thực hiện Nghị quyết số 57.

Xây dựng khung pháp lý đặc thù cho mô hình liên kết "3 nhà"

Thời gian qua, Cục Công nghiệp đã phối hợp với Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công để đưa ra một số định hướng lớn về phát triển ngành công nghiệp trong giai đoạn 2026-2030, trong đó đề cập tới nhu cầu về phát triển khoa học và công nghệ trong ngành công nghiệp. Đồng thời, đưa ra, đề xuất một số hướng đi về công tác nghiên cứu trong các lĩnh vực: Công nghiệp khai khoáng, cơ khí, tự động hoá, robot công nghiệp, phát triển vật liệu mới...

TS. Vũ Văn Khoa, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cơ khí chia sẻ, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt của phát triển công nghiệp. Trong những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã từng bước nâng cao năng lực công nghệ, áp dụng các tiến bộ khoa học vào sản xuất, chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu.

Tuy nhiên, hoạt động nghiên cứu, đổi mới công nghệ vẫn còn phân tán, thiếu liên kết hiệu quả giữa các bên; nhiều ngành công nghiệp còn phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu, thiếu chủ động trong thiết kế - chế tạo - sáng tạo công nghệ lõi; nguồn lực đầu tư cho khoa học công nghệ trong công nghiệp còn hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng.

Theo đó, TS. Vũ Văn Khoa đề nghị xây dựng khung pháp lý đặc thù cho mô hình liên kết 3 nhà: Nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp, trong đó đề nghị Bộ Công Thương với vai trò chỉ đạo, điều phối để đẩy mạnh sự hợp tác thực chất và hiệu quả trong hoạt động nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, đổi với sáng tạo giữa tổ chức khoa học và công nghệ với danh nghiệp.

Bên cạnh đó, xây dựng và triển khai thí điểm các nhiệm vụ nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng vào sản xuất theo cơ chế đặt hàng, giao trực tiếp; khuyến khích các nhà khoa học tập trung nghiên cứu các bài toán thực tiễn, bài toán lớn gắn với các chương trình kinh tế trọng điểm của quốc gia; khuyến khích doanh nghiệp chủ động đặt hàng nghiên cứu, tham gia vào quá trình chuẩn hóa kỹ thuật, và đầu tư R&D.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Đỗ Minh Tâm, Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp Trường Hải (Thaco Industries) cũng cho rằng, để thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật trong sản xuất công nghiệp, cần có sự phối hợp chặt chẽ và hiệu quả giữa ba nhà: Nhà nước - nhà khoa học - nhà doanh nghiệp. 

"Khi ba trụ cột vận hành đồng bộ, cùng xây dựng mục tiêu nghiên cứu và chia sẻ lợi ích tài chính từ kết quả ứng dụng: Doanh nghiệp tiết kiệm nguồn lực, nâng cao chất lượng sản phẩm, phát triển sản phẩm mới và tăng năng lực cạnh tranh; nhà khoa học có kết quả thực tiễn, được ghi nhận và đóng góp cho phát triển kinh tế; quốc gia phát huy lợi thế "đi tắt, đón đầu", tạo đột phá cho tăng trưởng kinh tế - xã hội" - ông Đỗ Minh Tâm nói. 

1 đồng đầu tư nghiên cứu phải tạo ra 10 đồng giá trị gia tăng

Phát biểu kết luận hội nghị, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài nhấn mạnh một số nhóm giải pháp chủ yếu cần tập trung thực hiện trong thời gian tới. 

Thứ nhất, tổ chức triển khai hiệu quả Kế hoạch số 01-KH/BCĐTW của Ban Chỉ đạo Trung ương thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW. Trong đó, lưu ý tập trung vào một số sáng kiến liên quan đến lĩnh vực của ngành Công Thương.

Theo Thứ trưởng, mặc dù các viện, trường đại học có đầy đủ chuyên ngành đào tạo nhưng lực lượng có chất lượng đáp ứng các yêu cầu còn hạn chế. Do đó, việc liên kết giữa các viện các trường là cần thiết để tạo ra nhóm nghiên cứu mạnh, giải quyết những vấn đề thực tiễn. Về cơ bản là trong nước phải làm chủ được công nghệ.

Trong Nghị quyết 23-NQ/TW, Nghị quyết 29-NQ/TW của Trung ương đã xác định các nhóm công nghiệp mũi nhọn, công nghiệp nền tảng, công nghiệp ưu tiên, do đó, cần ưu tiên hỗ trợ doanh nghiệp triển khai các lĩnh vực này.

Đối với công tác xây dựng tiêu chuẩn quy chuẩn, phải rà soát, xác định mục tiêu cần phải xây dựng những tiêu chuẩn, quy chuẩn nào. Đây là công cụ mạnh giúp bảo vệ sản xuất trong nước, tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Đồng thời, không để khoảng trống trong quản lý tiêu chuẩn, quy chuẩn.

Thứ hai, nhanh chóng hướng dẫn và triển khai quy định mới tại Luật Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Hiện nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng các nghị định, văn bản hướng dẫn thi hành Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo, nếu có vướng mắc thì các viện, trường, doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước sẽ thông qua Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công tổng hợp ý kiến gửi Bộ Khoa học và Công nghệ để tháo gỡ các vướng mắc.

Thứ ba, tăng cường thúc đẩy liên kết “ba nhà”. Trong đó, nhà nước tạo thị trường cho doanh nghiệp. Phải có thị trường, có điều kiện thương mại hoá mới ứng dụng được khoa học, công nghệ. Sắp tới có một số lĩnh vực có thị trường lớn như đường sắt, công nghiệp chế tạo, năng lượng có thể mở rộng được thị trường.

"Các viện nghiên cứu cần đầu tư chiều sâu về trang thiết bị, cơ sở hạ tầng, mỗi đơn vị phải có cán bộ chuyên trách về khoa học và công nghệ, để làm sao đầu tư 1 đồng vào khoa học công nghệ thì tạo ra 10 đồng giá trị gia tăng" - Thứ trưởng nêu rõ.

Ngoài ra, Thứ trưởng đề nghị, các đơn vị truyền thông đẩy mạnh truyên truyền nâng cao nhận thức về khoa học, công nghệ để hướng tới đạt tăng trưởng GDP 8% và mục tiêu tăng trưởng hai con số trong những năm tới.

Ông Trần Minh, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công cho biết: Hiện nay, Cục đang gấp rút tổng hợp, tiếp tục triển khai hoàn thiện định hướng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo của Bộ Công Thương giai đoạn 2026 - 2030.