Quốc hội chính thức thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi)

Tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực

Báo cáo tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết: Sau phiên thảo luận tại tổ và tại hội trường, đã có 160 lượt ý kiến đại biểu Quốc hội phát biểu và 4 đại biểu Quốc hội gửi ý kiến bằng văn bản về dự thảo Luật, đa số các đại biểu đã thể hiện sự đồng tình cao với các nội dung của dự thảo Luật.

Theo đó, dự thảo Luật thể hiện tư duy đổi mới nhằm hướng đến quản trị địa phương hiện đại, kiến tạo phát triển, tháo gỡ “điểm nghẽn”, khơi thông nguồn lực đáp ứng mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững của các địa phương nói riêng và cả nước nói chung trong kỷ nguyên mới của đất nước.

“Việc xây dựng Luật này còn mang ý nghĩa lịch sử rất lớn, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình chính quyền địa phương 02 cấp lần đầu tiên được tổ chức ở nước ta”- Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh.

Theo đó, về phân định đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương, dự thảo Luật xác lập mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh và xã) thống nhất trên toàn quốc, với cơ cấu, nhiệm vụ và quyền hạn rõ ràng cho từng cấp.

Luật cũng bổ sung cơ sở pháp lý đầy đủ cho mô hình chính quyền đặc khu, đảm bảo bộ máy tinh gọn, hiệu quả, gần dân, sát dân, phát huy tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo đúng nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Phân định rõ quyền hạn của cấp tỉnh, cấp xã, không chồng chéo

Về phân quyền, phân cấp và ủy quyền, dự thảo đã hoàn thiện nguyên tắc phân định rõ ràng, đồng bộ giữa các cấp chính quyền, từ Trung ương đến địa phương, đồng thời làm rõ thẩm quyền giữa UBND và chủ tịch UBND. Chính phủ bổ sung thêm: HĐND và chủ tịch UBND cấp tỉnh là chủ thể phân cấp; có cơ chế giám sát, điều chỉnh việc phân quyền, phân cấp; tăng quyền cho chủ tịch UBND tỉnh trong chỉ đạo các cơ quan cấp dưới, tránh ách tắc, nâng cao hiệu quả phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, dự thảo Luật thiết kế lại toàn diện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền cấp tỉnh và cấp xã theo hướng rõ ràng, không chồng chéo, phù hợp với mô hình quản trị hiện đại. Các quy định này đồng thời tạo cơ sở pháp lý để luật chuyên ngành cụ thể hóa theo từng lĩnh vực.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Chính phủ đã chỉnh lý: Phân định cụ thể hơn giữa UBND và chủ tịch UBND (UBND tỉnh có 12 nhóm nhiệm vụ, chủ tịch UBND tỉnh có 23 nhóm; UBND xã có 10 nhóm, chủ tịch UBND xã có 17 nhóm); đồng thời, bổ sung quy định cho phép chủ tịch UBND được quyết định thay UBND trong các trường hợp không bắt buộc thảo luận tập thể, và báo cáo lại UBND trong phiên họp gần nhất. Đây là bước cải cách mạnh mẽ, tăng cường trách nhiệm người đứng đầu, nâng cao hiệu lực quản lý, điều hành ở địa phương.

Về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, dự thảo Luật kết hợp kế thừa và đổi mới, cụ thể: HĐND cấp xã được tổ chức 2 ban: Ban Kinh tế - Ngân sách và Ban Văn hóa - Xã hội; đồng thời, giữ nguyên số lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh, xã trong khung hiện hành (TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh có 125 đại biểu); quy định nguyên tắc cho phép chủ tịch, phó chủ tịch, trưởng, phó ban HĐND cấp tỉnh và xã có thể là đại biểu chuyên trách; đồng thời, giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định cụ thể số lượng và bố trí, bảo đảm linh hoạt theo thực tiễn và định hướng phát triển từng thời kỳ.

Về chuyển đổi mô hình chính quyền từ 3 cấp sang 2 cấp, đây là bước cải cách lớn, mang tính lịch sử. Dự thảo Luật đã quy định toàn diện để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra thông suốt, ổn định, từ tổ chức bộ máy, nhân sự đến xử lý hành chính và cơ chế hoạt động. Tiếp thu ý kiến đại biểu và thực hiện Kết luận 167-KL/TW.

Cụ thể, dự thảo Luật đã bổ sung: Thứ nhất, quy định chuyển tiếp đối với các phường thuộc Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng từ mô hình chính quyền đô thị sang mô hình đầy đủ hội đồng nhân dân và uỷ ban nhân dân, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025;

Thứ hai, quy định rõ quy trình bàn giao công việc, hồ sơ từ cấp huyện sau khi kết thúc hoạt động, bảo đảm không gián đoạn thủ tục, không ảnh hưởng đến người dân và doanh nghiệp;

Thứ ba, để kịp thời xử lý những tình huống phát sinh, đột xuất mà chưa có trong quy định của pháp luật, dự thảo Luật đã thiết lập cơ chế linh hoạt, chủ động theo hướng cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, HĐND, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm xem xét, ban hành văn bản hoặc ủy quyền ban hành văn bản để giải quyết các vấn đề phát sinh khi tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã theo quy định tại Luật này (nội dung này được quy định tại dự thảo Luật trên cơ sở kế thừa quy định tại Nghị quyết số 190/2025/QH15).

Dự thảo Luật quy định rõ lộ trình, cơ chế chuyển đổi mô hình chính quyền từ 3 cấp sang 2 cấp, bảo đảm thông suốt, không gián đoạn hoạt động hành chính. Bổ sung quy định chuyển tiếp, bàn giao hồ sơ, và cơ chế linh hoạt xử lý tình huống phát sinh theo thẩm quyền.