Trí tuệ nhân tạo đặt ra hướng đi mới trong ngành năng lượng 

Thách thức năng lượng trong kỷ nguyên số

Tại cuộc họp báo quốc tế diễn ra bên lề sự kiện Energy Asia 2025 ở Kuala Lumpur, Malaysia, các nhà báo từ khắp nơi trên thế giới đã chứng kiến một phiên trao đổi sâu sắc giữa các lãnh đạo ngành năng lượng và chuyên gia hàng đầu về công nghệ. Một trong những chủ đề nổi bật được đưa ra là mối quan hệ ngày càng chặt chẽ giữa trí tuệ nhân tạo (AI) và năng lượng, trong bối cảnh thế giới đang cùng lúc đối mặt với nhu cầu điện tăng vọt và cam kết chuyển đổi bền vững.

Tiến sĩ Daniel Yergin, Phó Chủ tịch S&P Global và tác giả nhiều cuốn sách kinh điển về năng lượng, nhận định rằng AI đang tạo ra một làn sóng nhu cầu mới cho điện năng, với tốc độ mà hệ thống cung cấp truyền thống chưa từng phải đối mặt. Ông cho biết, các trung tâm dữ liệu đang phát triển với quy mô chưa từng có và đòi hỏi lượng điện khổng lồ để vận hành và làm mát. Sự gia tăng nhanh chóng này đã kéo theo sự hồi phục mạnh mẽ của nhu cầu khí tự nhiên, trong bối cảnh các nguồn năng lượng tái tạo vẫn đang trong giai đoạn củng cố năng lực ổn định.

Cùng quan điểm với ông Yergin, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc điều hành Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Malaysia Petronas - ông Tengku Muhammad Taufik cho biết, đất nước ông đang chứng kiến tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện ở mức 6,5% mỗi năm. Điều này không chỉ phản ánh sự phát triển kinh tế, đô thị hóa hay công nghiệp hóa, mà còn cho thấy ảnh hưởng ngày càng rõ nét của các công nghệ mới như AI, vốn đòi hỏi hạ tầng điện toán hiệu năng cao và hoạt động liên tục.

Để ứng phó với tốc độ tiêu thụ điện tăng nhanh, Malaysia đã cam kết đầu tư hơn 40 tỷ ringgit (khoảng 8,8 tỷ USD) nhằm hiện đại hóa hệ thống lưới điện, bao gồm việc tích hợp trí tuệ nhân tạo, hệ thống lưu trữ pin và cải tiến vật liệu truyền tải. Song song đó, chính phủ cũng chuẩn bị kịch bản mà trong đó, nước này có thể trở thành quốc gia nhập khẩu năng lượng, khi nhu cầu nội địa vượt quá năng lực sản xuất hiện tại. Theo ông Taufik, Petronas đang phối hợp với các đối tác để thiết lập thêm nhà máy tái hóa khí tự nhiên, nhằm đảm bảo nguồn cung linh hoạt cho khu vực bán đảo Malaysia.

Câu chuyện đặt ra là trong khi thế giới đang tăng tốc phát triển AI để phục vụ các lĩnh vực như y tế, giáo dục, sản xuất và tài chính, thì hạ tầng năng lượng, vốn là nền móng cho toàn bộ tiến trình này, đang chịu áp lực chưa từng có. Việc đảm bảo rằng sự phát triển AI không khiến các mục tiêu khí hậu bị chậm lại đang trở thành một bài toán lớn cho các nhà hoạch định chính sách và giới đầu tư toàn cầu.

Tuy nhiên, các chuyên gia tại họp báo cũng khẳng định rằng mối quan hệ giữa AI và năng lượng không chỉ là thách thức, mà còn mang đến cơ hội. AI đang được sử dụng để tối ưu hóa vận hành lưới điện, dự báo phụ tải, giám sát hiệu suất nhà máy và nâng cao độ chính xác trong quản lý cung cầu. Những ứng dụng này giúp giảm thất thoát năng lượng, rút ngắn thời gian phản ứng trước sự cố và hỗ trợ vận hành các hệ thống năng lượng phân tán vốn ngày càng phổ biến.

Theo Tiến sĩ Yergin, một trong những lĩnh vực đang thu hút sự quan tâm là chuỗi cung ứng nguyên liệu thiết yếu cho điện khí hóa, đặc biệt là đồng. Ông cho biết, nhóm của ông đang nghiên cứu kỹ về khả năng cung ứng loại vật liệu này, bởi nếu không đủ đồng để xây dựng lưới điện và các trung tâm dữ liệu mới, quá trình chuyển đổi số sẽ chậm lại đáng kể.

Bức tranh toàn cảnh được vẽ ra tại Energy Asia cho thấy, AI và năng lượng không thể tách rời trong tương lai gần. Điều quan trọng là phải đảm bảo rằng hai lĩnh vực này cùng phát triển một cách cân bằng, trong đó tiến bộ công nghệ đi đôi với trách nhiệm môi trường và tính bền vững dài hạn.

Định hình một hệ sinh thái AI và năng lượng bền vững

Trong phần tiếp theo của cuộc họp báo, các nhà báo đặt câu hỏi về vai trò của hợp tác khu vực trong việc duy trì cân bằng giữa phát triển AI và chuyển đổi năng lượng. Trả lời câu hỏi này, ông Tengku Taufik chia sẻ về Diễn đàn Eagle, một sáng kiến mới của Energy Asia nhằm tập hợp đại diện từ nhiều lĩnh vực, bao gồm năng lượng, tài chính, công nghiệp nặng và các tổ chức đa phương. Mục tiêu của diễn đàn là tìm kiếm giải pháp hợp tác cụ thể, có thể triển khai thực tế để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi trong bối cảnh bất định toàn cầu.

Một trong những thông điệp chính của diễn đàn là không thể tiếp tục kỳ vọng các ngành hoặc các quốc gia hành động riêng lẻ. Việc tích hợp AI vào hệ thống năng lượng cần được thiết kế theo hướng liên thông, xuyên biên giới và có cơ chế đầu tư minh bạch. Các dự án lớn như nâng cấp lưới điện ASEAN, chia sẻ hạ tầng lưu trữ năng lượng hay xây dựng các trung tâm dữ liệu xanh có thể trở nên hấp dẫn hơn nếu được thiết kế theo từng giai đoạn đầu tư phù hợp với năng lực tài chính của các bên tham gia.

Ông Taufik cũng chỉ ra rằng sự chuyển dịch không thể chỉ dựa trên giá thành, mà còn cần tính đến yếu tố công bằng xã hội. Trong khi các nước phát triển có thể đầu tư nhanh vào AI và năng lượng sạch, thì nhiều quốc gia đang phát triển vẫn phải ưu tiên tiếp cận năng lượng cơ bản cho hàng trăm triệu người dân. Ông nhấn mạnh rằng không thể để bất kỳ nhóm dân cư nào bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi, và AI cần được triển khai theo cách tạo ra giá trị xã hội nhiều hơn là chỉ đơn thuần phục vụ tăng trưởng công nghệ.

Một điểm thảo luận khác tại họp báo là vai trò của chính sách thuế carbon và định giá phát thải trong việc điều tiết hướng đi của AI và năng lượng. Theo đại diện Petronas, chính phủ Malaysia đang xem xét triển khai thuế carbon từ năm 2026, song cần đồng thời điều chỉnh hệ thống trợ giá năng lượng để đảm bảo hiệu quả ngân sách và công bằng xã hội. Trong diễn đàn Eagle, nhiều đại biểu đồng tình rằng trợ giá không còn phù hợp trong bối cảnh cần thúc đẩy hiệu quả sử dụng năng lượng và tăng khả năng đầu tư vào công nghệ mới.

Kết thúc phiên họp báo, Tiến sĩ Yergin nhắc lại rằng khái niệm an ninh năng lượng luôn gắn liền với sự đa dạng và khả năng thích nghi. Ông dẫn lời cố Thủ tướng Anh Winston Churchill từ năm 1912, khi nước Anh chuyển từ than sang dầu mỏ: “An toàn của năng lượng nằm ở sự đa dạng, và chỉ có đa dạng”. Đến năm 2025, thông điệp này vẫn còn nguyên giá trị khi thế giới cần một hệ sinh thái năng lượng vừa thông minh, vừa linh hoạt để đáp ứng đồng thời cả tăng trưởng công nghệ lẫn cam kết môi trường.

Energy Asia 2025 không chỉ là diễn đàn chia sẻ quan điểm, mà còn là nơi kết nối chiến lược giữa những ngành tưởng chừng tách biệt. Sự giao thoa giữa AI và năng lượng đang hình thành một trục phát triển mới của khu vực. Nếu được định hướng đúng, đây có thể là tiền đề cho một mô hình tăng trưởng không chỉ hiệu quả mà còn công bằng, nơi công nghệ không làm trầm trọng thêm bất bình đẳng, mà ngược lại, góp phần giải quyết những thách thức lớn nhất của nhân loại trong thế kỷ XXI.