Sử dụng năng lượng hiệu quả: Đòn bẩy phát triển trong kỷ nguyên mới

15 năm kiến tạo nền tảng và hành trình tiếp nối

Ngày 26/6/2025, tại Hà Nội, Bộ Công Thương đã tổ chức Diễn đàn “Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả: Thành quả và mục tiêu trong kỷ nguyên vươn mình”, sự kiện nằm trong khuôn khổ hoạt động của Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019 - 2030.

Phát biểu tại diễn đàn, bà Nguyễn Thị Lâm Giang - Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) khẳng định, bên cạnh đánh giá lại hành trình 15 năm thực thi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, diễn đàn là dịp để chúng ta xác định rõ hơn nữa những giải pháp đổi mới sáng tạo để các hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong giai đoạn tới được tăng cường góp phần mạnh mẽ hơn, hiệu quả trong việc đưa Việt Nam phát triển bền vững hơn, thân thiện hơn trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Với vai trò là cơ quan đầu mối trong lĩnh vực năng lượng, Bộ Công Thương đã tiên phong trong triển khai Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả từ năm 2010. Trong 15 năm qua, nhiều văn bản pháp lý, chương trình hành động và hoạt động truyền thông đã được triển khai nhằm xây dựng nền tảng thực thi đồng bộ, hiệu quả.

Trình bày tham luận tại diễn đàn, ông Hoàng Việt Dũng - Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công cho biết: Ngoài các văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Công Thương cũng đã ban hành hơn 50 bộ Tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng tối thiểu áp dụng cho các nhóm thiết bị mục tiêu, kèm theo phương pháp thử nghiệm…

Theo ông Hoàng Việt Dũng, tác động của luật đã được thể hiện rõ thông qua sự vào cuộc của các bộ, ngành và địa phương. Kết quả tiết kiệm năng lượng đạt được ở giai đoạn 2011-2015 là rất lớn, tăng gần gấp đôi của giai đoạn trước (2006 - 2010) và góp phần tiết kiệm năng lượng cho cả 2 giai đoạn.

Tuy nhiên, để tăng công tác sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, vẫn cần phải có những chế tài, cơ chế chính sách khuyến khích, rào cản cần được tháo gỡ để tiết kiệm năng lượng thực sự trở thành trụ cột quan trọng trong đảm bảo vững chắc an ninh năng lượng quốc gia. Điều này càng có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh phát triển mới và yêu cầu thực tiễn từ cam kết “Net Zero” vào năm 2050, trước thách thức nguồn cung năng lượng, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, các quy định hiện hành đã bộc lộ những bất cập.

Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) đã được Bộ Công Thương xây dựng, trình và được Quốc hội thông qua vào ngày 18/6/2025. Theo đó, Luật đã chỉnh lý toàn diện với 19 điều được sửa đổi, 1 điều mới được bổ sung, đặc biệt là quy định về mô hình Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; tổ chức dịch vụ năng lượng (ESCO); cơ chế dán nhãn vật liệu xây dựng và ưu đãi tài chính xanh.

Tiết kiệm điện để góp phần đảm bảo an ninh năng lượng

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Võ Quang Lâm - Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết: Năm 2025, nhu cầu điện dự kiến tăng trưởng 12 - 13% so với năm 2024, đặt ra thách thức lớn cho ngành điện trong đảm bảo cung ứng. EVN đã chủ động xây dựng kịch bản và triển khai giải pháp “từ sớm, từ xa” nhằm bảo đảm điện cho phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân.

Theo ông Võ Quang Lâm, năm 2024, EVN đã giải ngân hơn 112.800 tỷ đồng, vượt chỉ tiêu; phát điện sớm 2 tổ máy Nhà máy Thủy điện Ialy mở rộng, đóng điện 216 dự án lưới điện. Đặc biệt, đường dây 500kV mạch 5 từ Quảng Trạch đến Phố Nối đã hoàn thành chỉ sau hơn 7 tháng thi công, rút ngắn đáng kể so với thông lệ.

Năm 2025, EVN tiếp tục nỗ lực hoàn thành các công trình lớn như Nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng, Nhiệt điện Quảng Trạch I và đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên đúng tiến độ Chính phủ giao… Đồng thời, tăng cường công tác truyền thông, thực thi tiết kiệm điện.

Tiết kiệm điện không chỉ là giải pháp kỹ thuật hay hành vi đơn lẻ, mà đã trở thành một trong những trụ cột chiến lược trong bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu điện tăng cao, nguồn lực đầu tư còn hạn chế và Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng phát triển xanh, bền vững.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Công Thương, EVN đã triển khai hàng loạt mô hình tiết kiệm điện tại hộ gia đình, trường học, công sở và các cơ quan hành chính. Các đơn vị điện lực trong toàn quốc đã phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể để tuyên truyền sâu rộng, hướng dẫn sử dụng điện an toàn,hiệu quả, tiết kiệm, đồng thời lan tỏa tinh thần trách nhiệm đến từng hộ dân, doanh nghiệp và công chức.

Cụ thể, trong năm 2024, EVN và các tổng công ty điện lực đã tổ chức nhiều hội nghị khách hàng, phát động các chương trình truyền thông chuyên sâu và phát hành hàng triệu ấn phẩm hướng dẫn tiết kiệm điện. Các chương trình tiêu biểu như “Gia đình tiết kiệm điện”, “Tiết kiệm điện trong học đường” và “Cơ quan tiết kiệm điện” đã tiếp cận hàng triệu người, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng.

Kết quả, tổng sản lượng điện tiết kiệm trong năm 2024 của toàn EVN đạt 6.506 triệu kWh, tương đương 2,46% sản lượng điện thương phẩm, đóng góp thiết thực vào việc bảo đảm cung ứng điện liên tục, ổn định. Đặc biệt, các lĩnh vực chiếu sáng công cộng, hành chính sự nghiệp và sản xuất công nghiệp đều ghi nhận tỷ lệ tiết kiệm đáng kể, cho thấy hiệu quả lan tỏa và đồng thuận trong toàn xã hội.

Giai đoạn 2025 - 2030, tiết kiệm điện là ưu tiên hàng đầu, gắn với chuyển đổi số và kiểm soát phụ tải của EVN. Theo ông Lâm, trong giai đoạn 2025 - 2030, EVN xác định rõ tiết kiệm điện là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên và ưu tiên hàng đầu, góp phần bảo đảm cung ứng điện trong điều kiện hệ thống còn nhiều áp lực về nguồn và lưới.

Ông Dương Chí Công - Giám đốc kỹ thuật, Công ty Cổ phần Giải pháp công nghệ Việt Nam  (VEST): Trong các hoạt động tiết kiệm năng lượng vấn đề tài chính là một trong những khó khăn của doanh nghiệp, các doanh nghiệp khó tiếp cận các nguồn tài chính xanh, chi phí đầu tư cao cho thiết bị và công nghệ…

Luật sửa đổi sẽ cải thiện được những hạn chế trong thời gian qua, đồng thời tăng cường quản lý nhà nước trong hotaj động tiết kiệm năng lương, chấn chỉnh, lành mạnh hóa thị trường, tạo hành lang pháp lý phát triển mô hình kinh doanh dịch vụ năng lượng (ESCO); khuyến khích đổi mới công nghệ, thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý năng lượng…

Ông Dương Chí Công đề xuất, Bộ Công Thương sớm xây dựng và ban hành các văn bản pháp luật liên quan, sớm thành lập và vận hành Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Bên cạnh đó, xây dựng các chính sách ưu đãi thuế chương trình hỗ trợ tài chính cho hoạt động tiết kiệm năng lượng; sớm xây dựng và ban hành các quy định, hướng dẫn cụ thể về mô hình kinh doanh ESCO…

Tại diễn đàn, ngoài phần tham luận của các diễn giả đến từ cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, các đại biểu tham dự đã thảo luận, đóng góp ý kiến, đặt câu hỏi về nội dung liên quan đến việc triển khai luật trong thời gian tới. Đồng thời, đề nghị làm rõ các vấn đề như: Nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước và vai trò, trách nhiệm của doanh nghiệp; cơ chế, chính sách về tài chính xanh, khu công nghiệp xanh…, nhất là trong bối cảnh quy định “tiêu chuẩn xanh” đối với các sản phẩm hàng hóa tại thị trường nước ngoài…