Liệu châu Âu đã “tai qua nạn khỏi” với khủng hoảng năng lượng?

Với các yếu tố, bao gồm thời tiết ôn hòa, nhiều nhà cung cấp hơn, nỗ lực giảm nhu cầu sử dụng năng lượng, dự trữ khí đốt vẫn gần đầy và giá khí đốt đã giảm xuống mức trước xung đột, châu Âu có thể đã vượt qua giai đoạn tồi tệ nhất của cuộc khủng hoảng năng lượng.

Mặc dù một đợt lạnh đột ngột hoặc gián đoạn trong khâu giao hàng vẫn có thể khiến thị trường năng lượng rơi vào tình trạng hỗn loạn, nhưng sự lạc quan đang gia tăng rằng “lục địa già” giờ đây có thể nhẹ nhàng vượt qua mùa đông này.

“Nguy cơ về một cuộc khủng hoảng kinh tế hoàn toàn, một cuộc khủng hoảng cốt lõi của ngành công nghiệp châu Âu, đã được ngăn chặn”, Bộ trưởng Kinh tế Đức Robert Habeck, một “kiến trúc sư” chủ chốt trong phản ứng của nước này đối với cuộc khủng hoảng năng lượng, cho biết trong một chuyến đi đến Na Uy, quốc gia đã thay thế vị trí của Nga trở thành nhà cung cấp khí đốt lớn nhất của nước Đức.

Cảm giác lạc quan

Cuộc khủng hoảng, trở nên ngày càng trầm trọng hơn kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát thành hành động quân sự hồi cuối tháng 2 năm ngoái, đã khiến châu Âu thiệt hại gần 1.000 tỷ USD do giá năng lượng tăng cao. Các chính phủ đã phản ứng bằng cách triển khai hơn 700 tỷ USD viện trợ để giúp các công ty và người tiêu dùng hấp thụ “đòn giáng”. Các nước châu Âu cũng phải vật lộn để giảm sự phụ thuộc của họ vào năng lượng Nga, đặc biệt là khí đốt tự nhiên.

Liên minh châu Âu (EU) không còn nhập khẩu than và dầu từ Nga, và việc cung cấp khí đốt đã bị hạn chế đáng kể. Khối này đã lấp đầy khoảng trống bằng cách tăng nguồn cung từ Na Uy và các chuyến tàu chở đầy khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Qatar, Mỹ và các nhà sản xuất khác.

Ở Đức, các cơ sở lưu trữ đã đầy khoảng 91%, so với 54% cùng kỳ năm trước. Chính phủ của Thủ tướng Olaf Scholz đã quốc hữu hóa các đơn vị địa phương của tập đoàn khí đốt Nga Gazprom PJSC và chi hàng tỷ Euro để lấp đầy các kho dự trữ của đất nước.

Các biện pháp tiết kiệm năng lượng từ ngành công nghiệp và hộ gia đình cũng như nhiệt độ tháng Giêng ấm nhất trong nhiều thập kỷ đã giúp nguồn dự trữ trên ổn định ở mức cao.

“Chúng tôi rất lạc quan, điều mà chúng tôi đã không thực sự cảm thấy hồi mùa thu vừa qua”, ông Klaus Mueller, người đứng đầu cơ quan quản lý mạng lưới năng lượng của Đức, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với đài truyền hình công cộng ARD hôm 6/1. “Chúng ta càng có nhiều khí đốt trong các cơ sở lưu trữ vào đầu năm, thì chúng ta sẽ càng phải đối mặt với ít căng thẳng và chi phí hơn trong việc lấp đầy lại chúng cho mùa đông tới”.

Giá khí đốt tiêu chuẩn đã giảm xuống 1/5 so với mức kỷ lục được thiết lập vào tháng 8 và mặc dù có lo ngại rằng giá rẻ hơn có thể kích thích nhu cầu, nhưng việc sử dụng vẫn đang giảm - một dấu hiệu đáng mừng cho nền kinh tế đang ốm yếu của “lục địa già”. Mức tiêu thụ của châu Âu dự kiến sẽ thấp hơn khoảng 16% so với mức trung bình 5 năm trong suốt năm 2023, Morgan Stanley cho biết trong một báo cáo.

Các điều kiện thuận lợi và việc mở rộng năng lực sản xuất năng lượng tái tạo cũng đang giúp ích. Theo S&P Global, việc sản xuất được nhiều điện từ năng lượng gió và năng lượng mặt trời hơn sẽ giúp cắt giảm 39% sản lượng điện tạo ra từ khí đốt tại 10 thị trường năng lượng lớn nhất châu Âu trong năm nay.

Động lực đã thay đổi đến mức hiện có quá nhiều LNG đổ về châu Âu, theo Morgan Stanley. Lượng LNG được bàn giao đã lập kỷ lục mới vào tháng 12/2022 và xu hướng này có thể sẽ tiếp tục.

Đức, từng là nước mua khí đốt Nga nhiều nhất, sẽ khai trương 3 cảng nhập khẩu LNG đầu năm nay, và nền kinh tế lớn nhất châu Âu hy vọng các cơ sở LNG mới của mình sẽ đáp ứng khoảng 1/3 nhu cầu trước đây của đất nước. Nguồn cung ổn định từ các nguồn không phải của Nga có khả năng giữ giá thị trường không tăng lên mức cao nhất của năm ngoái.

Vẫn cần cảnh giác

“Việc châu Âu tìm cách lấp đầy các kho dự trữ của mình đã thực sự tạo ra vùng đệm cho giá khí đốt cho mùa đông sắp tới”, ông Giacomo Masato, nhà phân tích hàng đầu và nhà khí tượng học cấp cao tại công ty năng lượng Illumia SpA có trụ sở tại Italy, cho biết. “Những kỳ vọng thay đổi khi khu vực này bắt đầu có nguồn cung dồi dào”.

Việc tái nạp các kho dự trữ khí đốt ở các nước châu Âu có thể ít kịch tính hơn sau mùa đông này. Morgan Stanley và công ty tư vấn Wood Mackenzie Ltd. dự kiến các kho chứa sẽ đầy khoảng một nửa vào mùa xuân này nếu thời tiết vẫn ôn hòa. Đó sẽ là mức gấp đôi mức của năm ngoái.

“Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là cuộc khủng hoảng năng lượng đã kết thúc”, ông Toby Copson, người đứng đầu bộ phận giao dịch toàn cầu tại Trident LNG, cảnh báo. “Và mùa đông tới có thể khó khăn hơn”.

Bất chấp những diễn biến tích cực, giá khí đốt vẫn cao hơn mức trung bình trong lịch sử và rủi ro vẫn còn. Nhập khẩu khí đốt qua đường ống của Nga trong năm nay sẽ chỉ bằng 1/5 mức thông thường - khoảng 27 tỷ m3 - và kịch bản nguồn cung khí đốt Nga bị cắt toàn bộ hoàn toàn có khả năng xảy ra.

Đó là “mức giảm lớn đối với một thị trường đang tiêu thụ 400 tỷ m3 khí đốt vào năm 2021”, bà Anne-Sophie Corbeau, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia (Mỹ), cho biết.

Các chuyên gia tin rằng giá khí đốt sẽ vẫn tăng trong ít nhất vài năm cho đến khi nhu cầu giảm và có nhiều nguồn cung hơn từ các nơi ngoài Nga.

“Điều này là do LNG đắt hơn, thiếu nguồn cung từ khí đốt ngoài khơi ở châu Âu và không có nguồn cung từ Nga”, oong Ashley Kelty, chuyên gia dầu khí tại ngân hàng đầu tư Panmure Gordon của Anh, nhận định.

Do đó, LNG sẽ rất quan trọng để đảm bảo đủ nguồn cung cho mùa đông tới và châu Âu sẽ cần phải cảnh giác. Sự phục hồi của nền kinh tế Trung Quốc có thể gây ra sự cạnh tranh, với nguồn cung hạn chế cho đến khi có thêm công suất vào năm 2025. Nga cũng có khả năng gây ra sự gián đoạn trên thị trường với tư cách là một trong 3 nhà cung cấp hàng đầu về loại nhiên liệu siêu lạnh này cho châu Âu.

Khủng hoảng khí hậu đã góp phần làm giảm nhu cầu sưởi ấm của người dân cho đến mùa đông này, và các kiểu thời tiết ngày càng biến động vẫn có thể gây ra những đợt lạnh, chẳng hạn như thời tiết giá rét gần đây quét qua Mỹ. Nhiệt độ đóng băng kéo dài có thể làm vơi đến 20% công suất của các kho dự trữ  khí đốt ở châu Âu, theo Wood Mackenzie.

Bà Corbeau của Đại học Columbia cho rằng, để đảm bảo quá trình tái nạp khí đốt suôn sẻ vào mùa hè, rất nhiều yếu tố phải diễn ra đúng hướng, bao gồm nguồn cung điện từ các nhà máy điện gió, điện hạt nhân và thủy điện tiếp tục ổn định, các chuyến hàng LNG không bị gián đoạn, và các kế hoạch tiết kiệm năng lượng tiếp tục được thực hiện.

“Châu Âu có thể đang ở một vị thế tốt hơn so với lo ngại trước đây, nhưng châu lục này vẫn chưa tai qua nạn khỏi”, Wood Mackenzie cho biết qua email.