Phòng vệ thương mại: 'Đòn bẩy' giúp doanh nghiệp tăng tốc hội nhập

Cơ hội và thách thức đan xen

Trong bối cảnh kinh tế thế giới biến động nhanh và phức tạp, cạnh tranh thương mại ngày càng gay gắt, xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng, nhiều quốc gia đẩy mạnh áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại nhằm bảo vệ sản xuất trong nước. Thực tế này cho thấy, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước cả cơ hội và thách thức khi tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trao đổi với Báo Công Thương, Luật sư Nguyễn Thanh Hà – Chủ tịch Công ty Luật SB LAW cho rằng, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động mạnh mẽ, cạnh tranh thương mại ngày càng khốc liệt, việc các quốc gia đẩy mạnh sử dụng các biện pháp phòng vệ thương mại là một xu thế tất yếu và có cơ sở pháp lý vững chắc theo các quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). 

"Các biện pháp như chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ không chỉ là công cụ bảo vệ ngành sản xuất trong nước, mà còn là đòn bẩy chính sách trong việc điều tiết cán cân thương mại và duy trì ổn định thị trường nội địa" - theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà

Đặc biệt, theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà, việc gia tăng các vụ điều tra phòng vệ thương mại trong thời gian gần đây, đặc biệt tại các thị trường lớn và có tính kiểm soát cao như Canada, EU, Ấn Độ và một số quốc gia trong ASEAN, phản ánh rõ ràng một thực tế phòng vệ thương mại đã trở thành công cụ phổ biến và có tính chiến lược trong chính sách thương mại của nhiều nước. 

Ở góc độ đại diện cho ngành hàng, ông Ngô Sỹ Hoài - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam nhìn nhận, việc bị điều tra và áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại là một nguy cơ và rủi ro thật sự đối với doanh nghiệp. Vì thế, Hiệp hội luôn khuyến nghị khi bước ra “biển lớn” phải chuẩn bị “phao cứu sinh” để ứng phó với “làn sóng” điều tra từ thị trường xuất khẩu. 

Từ góc nhìn pháp lý, Luật sư Nguyễn Thanh Hà cũng cho rằng, các quy định phòng vệ thương mại ngày càng chặt chẽ, yêu cầu chứng minh ngày càng phức tạp, thủ tục pháp lý đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chuyên sâu từ phía doanh nghiệp xuất khẩu. Theo đó, đây vừa là một thách thức nghiêm trọng đối với các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam, nhưng đồng thời cũng là một lời cảnh tỉnh để doanh nghiệp chuyển mình, đầu tư bài bản hơn vào hệ thống quản trị, kiểm toán, truy xuất nguồn gốc và tuân thủ pháp luật quốc tế. 

“Trong một môi trường thương mại ngày càng tuân theo luật chơi chặt chẽ, năng lực pháp lý nội tại và sự chủ động trong ứng phó với các vụ việc phòng vệ thương mại sẽ là yếu tố then chốt quyết định sự tồn tại và phát triển bền vững của doanh nghiệp trên thị trường toàn cầu” – ông Hà nhấn mạnh.

Củng cố và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm

Khi hàng hóa Việt Nam là đối tượng bị điều tra ở nước ngoài, các chuyên gia cho rằng, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục là đầu mối quan trọng, hỗ trợ pháp lý, kết nối doanh nghiệp với các nguồn lực tư vấn chuyên nghiệp và đại diện cho tiếng nói của Chính phủ trên các diễn đàn quốc tế.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà nhấn mạnh, Bộ Công Thương cần giữ vai trò là người đồng hành, là điểm tựa vững chắc cho cộng đồng doanh nghiệp. Vai trò này được thể hiện qua việc củng cố và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm, giúp doanh nghiệp nhận diện các rủi ro tiềm tàng để có sự chuẩn bị kịp thời. 

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cần đẩy mạnh công tác phổ biến pháp luật, tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu nhằm trang bị cho doanh nghiệp kiến thức và kỹ năng cần thiết để ứng phó với các vụ kiện, từ việc xây dựng hệ thống quản trị, kế toán minh bạch đến kỹ năng hợp tác với các cơ quan điều tra.

Với độ mở kinh tế cao và tham gia sâu rộng vào các hiệp định thương mại tự do, Cục Phòng vệ thương mại nêu rõ, Việt Nam không chỉ đối mặt với nhiều vụ việc phòng vệ thương mại từ các thị trường xuất khẩu mà còn cần chủ động sử dụng phòng vệ thương mại để bảo vệ thị trường trong nước. Đặc biệt, khối doanh nghiệp tư nhân, lực lượng đóng vai trò then chốt trong tăng trưởng và tạo việc làm, cần nâng cao năng lực cạnh tranh, chủ động ứng phó với rào cản thương mại quốc tế.

Theo đó, tiếp nối thành công của Diễn đàn phòng vệ thương mại lần thứ nhất năm 2024, nhằm tạo dựng nền tảng giúp doanh nghiệp và cơ quan quản lý phối hợp chặt chẽ để phòng vệ thương mại không chỉ là "lá chắn" bảo vệ mà còn là "đòn bẩy" giúp doanh nghiệp Việt Nam tăng tốc hội nhập. Đồng thời, nắm bắt cơ hội, phòng ngừa các rủi ro vững bước vào kỷ nguyên mới của nền kinh tế tự chủ, phát triển bền vững và thịnh vượng của dân tộc đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang biến động, vào tháng 9 tới đây, Cục Phòng vệ thương mại sẽ tổ chức Diễn đàn phòng vệ thương mại năm 2025 với chủ đề: "Chủ động phòng vệ - Tăng tốc hội nhập - Thúc đẩy kinh tế tư nhân trong chuỗi cung ứng toàn cầu" tại TP. Hồ Chí Minh.

Diễn đàn sẽ tập trung vào các nội dung: Tăng cường năng lực chủ động phòng vệ thương mại cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân thông qua chia sẻ thông tin, cập nhật xu hướng chính sách phòng vệ thương mại toàn cầu và phân tích các vụ việc điển hình, từ đó nâng cao khả năng ứng phó và tuân thủ phòng vệ thương mại.

Bên cạnh đó, gia tăng nhận diện nguy cơ bị điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam; các rủi ro và xu hướng điều tra lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ tại các thị trường lớn; các cơ hội và thách thức doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt trong năm 2025. Kết nối và thúc đẩy sự tham gia sâu hơn của doanh nghiệp vào chuỗi cung ứng toàn cầu gắn với chuyển đổi số, sản xuất xanh, và phát triển bền vững.

Thông qua Diễn đàn, Cục Phòng vệ thương mại mong muốn góp phần định hướng chiến lược hội nhập và mở rộng thị trường trên cơ sở tuân thủ luật chơi quốc tế và giúp doanh nghiệp nắm bắt cơ hội, phòng ngừa rủi ro, nâng cao khả năng tuân thủ quy định thương mại quốc tế. Mặt khác, tạo diễn đàn trao đổi tương tác đa chiều giữa cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, hiệp hội, chuyên gia và các tổ chức nhằm tháo gỡ khó khăn, hoàn thiện cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân.

Theo Cục Phòng vệ thương mại, Diễn đàn phòng vệ thương mại năm 2025 không chỉ là sự kiện mang tính thời sự cao, giúp doanh nghiệp cập nhật kịp thời xu hướng phòng vệ thương mại, mà còn tạo cầu nối chiến lược giữa doanh nghiệp Việt Nam với chuỗi cung ứng toàn cầu. Kết quả của Diễn đàn sẽ đóng góp thiết thực vào việc nâng cao sức đề kháng về phòng vệ thương mại của nền kinh tế và thúc đẩy khu vực tư nhân trở thành động lực tăng trưởng bền vững.