Doanh nghiệp Việt cần làm gì để xuất khẩu sang thị trường Nhật?

Tuân thủ nghiêm quy tắc - nâng chất lượng và đổi mới sản phẩm

Ngày 25/6/2025, tại TP. Hồ Chí Minh diễn ra hội thảo “Chiến lược gia tăng cơ hội xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam vào thị trường Nhật Bản”, do Trung tâm Xúc tiến thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp với Chi nhánh Thương vụ Việt Nam tại Osaka (Nhật Bản) cùng các đơn vị liên quan tổ chức.

Hội thảo nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về thị trường Nhật Bản - một trong những thị trường xuất khẩu tiềm năng hàng đầu, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng chiến lược phát triển xuất khẩu bài bản, tận dụng lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA). Nội dung hội thảo tập trung vào các chủ đề thiết thực như thông tin thị trường, xu hướng tiêu dùng, chiến lược phát triển sản phẩm, kinh nghiệm về tài chính, thanh toán quốc tế và giải pháp thông quan hàng hóa.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Trần Phú Lữ - Giám đốc ITPC - cho biết, quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Nhật Bản những năm gần đây phát triển mạnh mẽ, trở thành một trong những trụ cột của quan hệ song phương. Việt Nam hiện là đối tác xuất khẩu lớn thứ 7 của Nhật Bản và là đối tác nhập khẩu đứng thứ 9 từ thị trường này. Đặc biệt, Nhật Bản đang là thị trường xuất khẩu chiến lược của Việt Nam nhờ ưu đãi thuế quan từ các FTA như VJEPA, AJCEP, CPTPP và RCEP.

Từ tháng 11/2023, quan hệ Việt Nam - Nhật Bản chính thức được nâng cấp lên “Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng tại châu Á và trên thế giới” đúng dịp kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Đây là cột mốc quan trọng tạo nền tảng thúc đẩy thương mại và đầu tư song phương.

Theo số liệu năm 2024, tổng kim ngạch thương mại hai chiều đạt 46,23 tỷ USD, tăng 2,78% so với năm trước. Trong đó, Việt Nam xuất khẩu sang Nhật khoảng 24,61 tỷ USD, với các mặt hàng chủ lực gồm dệt may, máy móc thiết bị, phương tiện vận tải, sản phẩm gỗ và nhựa. Ngược lại, Việt Nam nhập khẩu từ Nhật Bản 21,62 tỷ USD, chủ yếu là máy vi tính, linh kiện điện tử, sắt thép và thiết bị công nghiệp.

Riêng tại TP. Hồ Chí Minh - trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, quan hệ thương mại với Nhật Bản tiếp tục được mở rộng. Nhật Bản hiện là một trong những đối tác quan trọng của thành phố trong các lĩnh vực thương mại, đầu tư, du lịch và văn hóa. ITPC đang tích cực đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp thành phố thâm nhập và mở rộng thị trường tại Nhật Bản.

Trong năm 2025, quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản được kỳ vọng sẽ tiếp tục duy trì đà tăng trưởng, với nhiều triển vọng sáng. Đối với Việt Nam, Nhật Bản không chỉ là thị trường xuất khẩu quan trọng mà còn là nguồn cung cấp công nghệ và thiết bị công nghiệp hiện đại…

Nhật Bản, với hơn 120 triệu dân và nhu cầu nhập khẩu ngày càng tăng, là thị trường nhiều tiềm năng nhưng cũng đầy thách thức. Doanh nghiệp Việt Nam cần nâng cao chất lượng sản phẩm, cập nhật xu hướng tiêu dùng, tuân thủ nghiêm các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định khắt khe của thị trường này.

“Trong khuôn khổ chương trình xúc tiến năm 2025, TP. Hồ Chí Minh sẽ tổ chức Lễ hội TP. Hồ Chí Minh tại Nhật Bản trong hai ngày 1-2/11/2025 tại Tokyo International Forum (Tokyo, Nhật Bản). Tại đây, ITPC sẽ triển khai không gian “Ho Chi Minh Pavilion”, giới thiệu các sản phẩm đã hoặc sắp được xuất khẩu sang Nhật từ các doanh nghiệp có thương hiệu, uy tín và đạt tiêu chuẩn quốc tế”, Giám đốc ITPC thông tin.

Tiềm năng mở rộng xuất khẩu vào thị trường Nhật Bản

Đánh giá về tiềm năng mở rộng xuất khẩu vào thị trường Nhật, bà Quyền Thị Thúy Hà - Trưởng chi nhánh Thương vụ Việt Nam tại Osaka (Nhật Bản) - nhận định: Nhật Bản là một thị trường cạnh tranh cao, đi kèm tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt. Người tiêu dùng Nhật bảo thủ trong lựa chọn, nhưng lại đề cao uy tín, độ bền và xuất xứ sản phẩm. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để hàng Việt khẳng định chất lượng và thương hiệu.

Theo bà Thúy Hà, quan hệ Việt Nam - Nhật Bản đang phát triển sâu rộng, mang tính bổ trợ chứ không cạnh tranh trực tiếp. Với văn hóa tương đồng, khoảng cách địa lý gần và cộng đồng hơn 634 nghìn người Việt đang sinh sống tại Nhật, tiềm năng hợp tác thương mại giữa hai nước còn rất lớn. Hiện Việt Nam mới chiếm khoảng 3,3% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu vào thị trường Nhật Bản.

Người tiêu dùng Nhật đặc biệt ưa chuộng sản phẩm có độ bền, an toàn và thân thiện môi trường. Các xu hướng tiêu dùng nổi bật bao gồm thực phẩm sạch, mỹ phẩm tự nhiên, sản phẩm công nghệ và hàng hóa dành cho người cao tuổi. Ngoài ra, thương mại điện tử trên các nền tảng như Rakuten và Amazon Japan đang tăng trưởng mạnh, mở ra kênh tiếp cận mới cho hàng Việt.

Trong đó, dệt may, da giày và nông sản là những ngành hàng chủ lực. Năm 2023, Việt Nam là nhà cung cấp dệt may, da giày lớn thứ hai cho Nhật Bản, với thị phần 17,2%, chỉ sau Trung Quốc. Đặc biệt, xuất khẩu sang Nhật đã tăng hơn 25% kể từ khi Hiệp định RCEP có hiệu lực. Ngành nông sản cũng nhiều dư địa khi Nhật tăng nhập khẩu mạnh cà phê, hạt điều, rau củ nhiệt đới - những mặt hàng thế mạnh của Việt Nam.

“Để hỗ trợ doanh nghiệp, Thương vụ tại Osaka thường xuyên kết nối nhà nhập khẩu, tổ chức quảng bá tại các sự kiện như FOODEX và “Tuần lễ hàng Việt tại AEON”, bà Hà cho biết và nhấn mạnh: Muốn thành công tại thị trường Nhật Bản, doanh nghiệp Việt phải đầu tư bài bản vào chất lượng, hiểu rõ văn hóa tiêu dùng và kiên trì xây dựng mối quan hệ lâu dài với đối tác địa phương.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Shiotani Yuichiro - Tổng giám đốc Công ty TNHH AEON TOPVALU Việt Nam - nhấn mạnh cam kết phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội là giá trị cốt lõi của Tập đoàn AEON. Theo đó, AEON ưu tiên kinh doanh các sản phẩm có chứng nhận quốc tế như MSC (đánh bắt bền vững), ASC (nuôi trồng thủy sản có trách nhiệm), FSC (quản lý rừng bền vững) và thực hiện thương mại công bằng nhằm hỗ trợ cộng đồng và bảo vệ môi trường. Một ví dụ tiêu biểu là “Dự án phát triển cộng đồng nông dân cà phê tại Sơn La”, kết nối trực tiếp người tiêu dùng với giá trị xã hội.

Để trở thành đối tác chính thức, AEON đưa ra tiêu chí hợp tác linh hoạt. Với nhà cung cấp nội địa hoặc khu vực ASEAN, yêu cầu cơ bản gồm: Hoạt động tối thiểu 1 năm, có năng lực sản xuất theo thiết kế và mong muốn hợp tác. Trong khi đó, các doanh nghiệp hướng đến xuất khẩu sang Nhật Bản cần đáp ứng tiêu chuẩn cao hơn như 5 năm kinh nghiệm, sở hữu nhà máy, từng xuất khẩu và có báo cáo tài chính minh bạch.

Mọi đối tác đều phải tuân thủ Bộ Quy tắc ứng xử (CoC) của AEON, bao gồm quy định về lao động, môi trường, an toàn và đạo đức. AEON cam kết kiểm soát chặt chẽ chuỗi cung ứng nhằm đảm bảo “Tiêu chuẩn an toàn - Khách hàng an tâm”.

Trong khi đó, ông Oguma Toshihiro - Tổng giám đốc Ngân hàng Mizuho, Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh - cũng lưu ý doanh nghiệp cần tuân thủ Luật Ngoại hối và Ngoại thương của Nhật Bản và quy định OFAC của Mỹ trong các giao dịch quốc tế. Đồng thời khuyến nghị doanh nghiệp Việt Nam cần hiểu rõ dòng chảy thương mại và chủ động tham vấn ngân hàng để hạn chế rủi ro pháp lý.

Thông qua hội thảo, ITPC kỳ vọng các doanh nghiệp Việt Nam sẽ tiếp cận được những thông tin hữu ích và giá trị về thị trường Nhật Bản từ các diễn giả, từ đó nắm bắt cơ hội để không chỉ chinh phục thị trường Nhật Bản mà còn vươn xa trên thị trường quốc tế. Điều này sẽ góp phần gia tăng kim ngạch xuất khẩu, thúc đẩy giao lưu kinh tế và làm sâu sắc hơn quan hệ giữa TP. Hồ Chí Minh và Nhật Bản.